Kontrola problemowa gospodarki finansowej

przeprowadzona w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego im. J. Śniadeckiego w Białymstoku

przez inspektora Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku

           Ustalenia kontroli zostały zawarte w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 4 stycznia 2018 roku (znak: RIO.I.6002-7/17), o treści jak niżej:

Pan

Cezary Ireneusz Nowosielski

Dyrektor SP ZOZ

Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego

w Białymstoku  

W wyniku problemowej kontroli gospodarki finansowej Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Białymstoku,  przeprowadzonej na podstawie art. 1 ust. 1 oraz art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 561) przez inspektora Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku, stwierdzono nieprawidłowości i uchybienia opisane w protokole kontroli, którego egzemplarz pozostawiono w kontrolowanej jednostce.

Kontrolą objęto zagadnienia związane z zadłużeniem badanej jednostki za 2015 i 2016 rok, zawarte w tematyce kontroli zadłużenia samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, dla których podmiotem tworzącym są jednostki samorządu terytorialnego, zatwierdzonej przez Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych.

Badając zadłużenie SPZOZ WSZ w Białymstoku z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek stwierdzono, że w bilansach oraz sprawozdaniach Rb-Z za lata 2015-2016 zł łączna kwota zobowiązań z tego tytułu została wykazana według stanu na:

- początek 2015 r. – 71.490.113,36 zł,

- koniec 2015 r. – 73.121.390,25 zł,

- koniec 2016 r. – 69.465.732,75 zł.

Z kolei w składanych do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego miesięcznych informacjach o stanie należności, zobowiązań i środków pieniężnych,  zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek były wykazane w kwotach wynoszących według stanu na:

- początek 2015 r. – 74.152.644,54 zł (więcej o 2.662.531,18 zł),

- koniec 2015 r. – 75.687.781,20 zł (więcej o 2.566.390,95 zł),

- koniec 2016 r. – 72.032.097,05 zł (więcej o 2.566.364,30 zł).

Dane dotyczące zadłużenia z tytułu kredytów i pożyczek wykazane w informacjach przekazywanych do UMWP są wyższe od prezentowanych w sprawozdawczości o wartość rat kapitałowych i odsetek od kredytów bankowych spłaconych w okresie styczeń-maj 2010 r. za Wojewódzki Szpital Zespolony przez Samorząd Województwa Podlaskiego w ramach udzielonych poręczeń.

Jak wyżej stwierdzono, w kwartalnych sprawozdaniach Rb-Z sporządzanych przez Szpital zobowiązania wynikające z zaciągniętych kredytów bankowych spłacone za Szpital przez Województwo Podlaskie w 2010 r. nie są wykazywane. Zobowiązania te są traktowane przez Szpital jako niewymagalne zobowiązania, niepodlegające prezentacji w sprawozdaniu Rb-Z. Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 2 załącznika nr 9 do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 4 marca 2010 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1773) pod pojęciem zobowiązań z tytułu kredytów i pożyczek należy rozumieć zobowiązania wynikające z zaciągniętych kredytów i pożyczek. W  związku z przywołanym przepisem zobowiązania wobec podmiotu tworzącego z tytułu dokonanej przez niego w 2010 r. spłaty rat kapitałowych i odsetek od kredytów w dalszym ciągu pozostają zobowiązaniami Szpitala wynikającymi z zaciągniętych kredytów bankowych. W stwierdzonym stanie faktycznym spłata dokonana przez podmiot tworzący spowodowała jedynie zmianę wierzyciela, zaś poziom zobowiązań Szpitala mających swoje źródło w zaciągniętych kredytach nie uległ zmianie. Dane w zakresie zadłużenia Szpitala z tytułu kredytów i pożyczek wykazywane w sprawozdaniach Rb-Z zostały zatem o wskazane kwoty zaniżone – str. 23-26 i 34-35 protokołu kontroli.

           Wojewódzki Szpital Zespolony sporządził raport o sytuacji ekonomicznej za 2016 r., o którym mowa w art. 53a ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1638, ze zm.). Okazany kontrolującemu raport nie zawiera daty jego sporządzenia. Analiza treści raportu w świetle przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 12 kwietnia 2017 r. w sprawie wskaźników ekonomiczno-finansowych niezbędnych do sporządzenia analizy oraz prognozy sytuacji ekonomiczno-finansowej samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2017 r. poz. 832) wykazała, że nie zawiera on tabeli podsumowującej wyniki oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej, której wzór jest określony w załączniku do rozporządzenia. Ponadto z treści raportu wynikają jedynie wartości wskaźników zyskowności, płynności, efektywności i zadłużenia, przy braku danych stanowiących podstawę ich wyliczenia, co należy uznać za okoliczność utrudniającą weryfikację jego danych, w szczególności dokonanie oceny przez podmiot tworzący – str. 13-15 protokołu kontroli.

           Szpital nie reguluje terminowo zobowiązań, w szczególności z tytułu dostaw i usług. Według danych sprawozdań Rb-Z poziom zobowiązań wymagalnych wynosił na koniec 2015 r. 3.483.568,42 zł, zaś na koniec 2016 r. – 2.995.672,25 zł. Opłacone odsetki od nieterminowo uregulowanych zobowiązań wynosiły w 2015 r. – 63.853,04 zł, zaś w 2016 r. – 57.086, 90 zł (według danych z wydruków konta 751-0-01 „Odsetki od zobowiązań zapłacone”).

Z ustaleń kontroli wynika zatem, że gospodarka finansowa Szpitala prowadzona jest z permanentnym naruszeniem zasady wynikającej z art. 44 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 2077), w myśl której wydatki publiczne powinny być dokonywane w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

Analiza dokumentacji opisującej przyjęte w Szpitalu zasady rachunkowości wykazała, że nie zawiera ona następujących elementów spośród wymienionych w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2017 r. poz. 2342):

- zakładowego planu kont ustalającego wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej;

- wykazu ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera – wykazu zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na informatycznych nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych i w procesach przetwarzania danych;

- opisu systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera – opisu systemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub funkcji, w zależności od struktury oprogramowania, wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, w tym w szczególności metod zabezpieczenia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, a ponadto określenie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji;

- systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonanych w nich zapisów – 30-31 protokołu kontroli.

Weryfikacja danych dotyczących przychodów zawartych w planie finansowym, ewidencji księgowej i sprawozdawczości wykazała, że przychody ze sprzedaży wyrobów i usług innych niż sprzedaż usług medycznych są planowane i wykazywane w rachunku zysków i strat jako przychody ze sprzedaży towarów i materiałów. Z ustaleń kontroli wynika, że razem z przychodami ze sprzedaży towarów i materiałów, wynoszącymi w latach 2014, 2015 i 2016 odpowiednio 25.458,92 zł, 16.579,20 zł i 16.070,77 zł, zostały wykazane w rachunku zysków i strat przychody ze sprzedaży usług z innych tytułów niż medyczne, wynoszące w tym okresie odpowiednio 786.245,37 zł, 701.011,24 zł i 626.546,13 zł – str. 4-5 protokołu kontroli.

W planowanych dotacjach z budżetu państwa Szpital ujmuje przychody z Ministerstwa Zdrowia z tytułu zatrudnienia rezydentów, a w dotacjach z budżetu województwa przychody z tytułu prowadzenia staży podyplomowych. W sporządzanych na formularzach MZ-BFA UW kwartalnych informacjach o sytuacji finansowej zakładów opieki zdrowotnej, przekazywanych do Ministerstwa Zdrowia, przychody te podlegają wykazywaniu w poz. A. „Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi” jako przychody netto ze sprzedaży produktów (poz. A.I.), z Ministerstwa Zdrowia (poz. A.I.1.2), z wyszczególnieniem przychodów z tytułu zatrudnienia rezydentów (poz. A.I.1.2.1), przy czym we wskazówkach dotyczących wypełniania pozycji formularza jest zamieszczona informacja, ze w pozycji A.I.1.2.1 należy zamieścić wartość przychodów z tytułu zatrudnienia rezydentów i stażystów niezależnie od tego, jak jednostka księguje te przychody w księgach rachunkowych. Przedstawiona wskazówka świadczy o tym, że Ministerstwo Zdrowia dopuszcza możliwość ujmowania w ewidencji księgowej przychodów z tytułu zatrudnienia rezydentów i stażystów zarówno jako przychodów ze sprzedaży usług szkoleniowych, jak i w pozostałych przychodach operacyjnych, nie stanowią zaś one przychodów z tytułu dotacji – str. 6-7 protokołu kontroli.   

Ustalenia kontroli wskazują, że w okresie kontrolowanym dług Szpitala, na który mają również wpływ rozwiązania systemowe w zakresie finansowania działalności leczniczej, uległ nieznacznemu obniżeniu.

Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej, odpowiedzialność za zarządzanie podmiotem leczniczym niebędącym przedsiębiorcą ponosi jego kierownik. Kierownik jednostki sektora finansów publicznych ponosi również odpowiedzialność za całość gospodarki finansowej jednostki, stosownie do postanowień art. 53 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Na kierowniku jednostki spoczywa też powinność wdrożenia i aktualizacji dokumentacji zasad rachunkowości obowiązującej w jednostce, stosownie do art. 10 ust. 2 ustawy o rachunkowości.

Prowadzenie rachunkowości Szpitala należy do głównego księgowego, stosownie do zakresu obowiązków i przepisów art. 54 ustawy o finansach publicznych.

Mając uwadze ustalenia kontroli, na podstawie art. 9 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, zalecam:

1. Wykazywanie w poz. E2. „Kredyty i pożyczki” sprawozdań Rb-Z zobowiązań wobec podmiotu tworzącego wynikających ze spłacenia w 2010 r. przez Samorząd Województwa Podlaskiego zobowiązań Szpitala z tytułu kredytów bankowych.

2. Zawieranie w treści raportu o sytuacji ekonomiczno-finansowej tabeli podsumowującej wyniki oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej. Rozważenie ujmowania w treści raportu danych stanowiących podstawę wyliczenia podawanych w nim wskaźników.

3. Podejmowanie wszystkich możliwych działań w celu ograniczenia poziomu zobowiązań wymagalnych i kosztów związanych ich nieterminowym regulowaniem.

4. Uzupełnienie obowiązujących w Szpitalu zasad (polityki) rachunkowości o zagadnienia wskazane w protokole kontroli i niniejszym wystąpieniu, mając na uwadze postanowienia art. 10 ustawy o rachunkowości.

5. Właściwe prezentowanie w rachunku zysków i strat danych dotyczących przychodów ze sprzedaży usług innych niż usługi medyczne.

6. Rozważenie zmiany zasad ewidencjonowania przychodów uzyskiwanych w związku z realizacją umów rezydenckich i umów na prowadzenie staży podyplomowych poprzez ujmowanie ich jako przychodów ze sprzedaży, a nie z dotacji.

O sposobie wykonania zaleceń proszę powiadomić Regionalną Izbę Obrachunkową w Białymstoku w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia.

Dodatkowo informuję o możliwości składania w terminie 14 dni od daty otrzymania wystąpienia pokontrolnego, zastrzeżeń do zawartych w wystąpieniu wniosków, za pośrednictwem Prezesa RIO do Kolegium Izby, zgodnie z art. 9 ust. 3-4 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych. Bieg 30-dniowego terminu ulegnie zawieszeniu w stosunku do wniosków objętych zastrzeżeniem.

Podstawą zgłoszenia zastrzeżeń może być tylko zarzut naruszenia prawa poprzez błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie.

Do wiadomości:

1. Zarząd Województwa Podlaskiego

2. Sejmik Województwa Podlaskiego

        Prezes

Regionalnej Izby Obrachunkowej

  w Białymstoku