Kontrola problemowa gospodarki finansowej

przeprowadzona w Zespole Obsługi Szkół w Piątnicy

przez inspektora Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku

Zespół w Łomży

         Ustalenia kontroli zostały zawarte w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 08 lutego 2016 roku (znak: RIO.I.6002-16/15), o treści jak niżej:

Pani

Janina Zaręba

Dyrektor

Zespołu Obsługi Szkół

w Piątnicy

W wyniku problemowej kontroli gospodarki finansowej Zespołu Obsługi Szkół w Piątnicy za 2014 rok i inne wybrane okresy, przeprowadzonej na podstawie art. 1 ust. 1 oraz art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (Dz. U. z 2012 r. poz. 1113, ze zm.) przez inspektora Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku Zespołu w Łomży, stwierdzono nieprawidłowości opisane w protokole kontroli, którego egzemplarz pozostawiono w kontrolowanej jednostce.

Zakresem kontroli objęto sprawy ogólnoorganizacyjne, funkcjonowanie kontroli zarządczej, księgowość i sprawozdawczość, gospodarkę pieniężną i rozrachunki, plan finansowy i jego wykonanie, w tym zagadnienie osiągania przez jednostki samorządu terytorialnego wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli, o których mowa w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r. poz. 191, ze zm.), zamówienia publiczne, gospodarkę składnikami majątku, inwentaryzację, rozliczenia z budżetem gminy.

Zespół Obsługi Szkół w Piątnicy jest jednostką budżetową powołaną do wykonywania obsługi finansowo-księgowej wszystkich szkół prowadzonych przez gminę Piątnica. Analiza realizacji przez Zespół zadań w tym zakresie wykazała, że przyjęta forma wykonywania obsługi narusza przepisy prawa zarówno w brzmieniu obowiązującym od końca 2015 r., jak i regulujące te zagadnienia od 1 stycznia 2016 r.

Stwierdzono, że nie były prowadzone księgi rachunkowe dla poszczególnych jednostek obsługiwanych – operacje dotyczące obsługiwanych szkół i Zespołu ujmowane były wspólnie w prowadzonych księgach; podstawą zapisów były dowody księgowe dotyczące wszystkich jednostek, gromadzone i przechowywane w jednym zbiorze. Operacje dotyczące Zespołu oraz obsługiwanych szkół były jedynie analitycznie wyodrębniane w prowadzonych wspólnie księgach. W konsekwencji szkoły i Zespół jako jednostki budżetowe nie posiadały własnych ksiąg rachunkowych w rozumieniu ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, ze zm.). Gminne jednostki budżetowe zobowiązane są do stosowania przepisów ustawy o rachunkowości na podstawie jej art. 2 ust. 1 pkt 4 lit. a), zatem wykonywanie wspólnej obsługi ma zapewnić realizację wymagań ustawy, w tym z art. 4 ust. 3 pkt 2, zgodnie z którym elementem rachunkowości jednostki jest prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych – str. 24 protokołu kontroli.

         Nie były prowadzone odrębne rachunki bankowe dla poszczególnych szkół oraz Zespołu. Ustalono, że w ramach konta 130 „Rachunek bieżący jednostki” otwarte były 3 rachunki bankowe, z czego dwa dotyczyły gromadzenia dochodów a jeden dokonywania wydatków wszystkich jednostek. Dyspozycje środkami wykonywała Pani Dyrektor. W konsekwencji dyrektorzy szkół nie dysponowali środkami określonymi w ich planach finansowych – str. 28-32 protokołu kontroli. Należy wskazać, że stosownie do art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.), kierownik jednostki sektora finansów publicznych jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej jednostki. Podstawą gospodarki finansowej jednostki jest plan finansowy (art. 11 ust. 3 i art. 30 ust. 2 ustawy o finansach publicznych), którego realizacja, tj. gromadzenie środków i ich rozdysponowanie, należy do podstawowych obowiązków i kompetencji kierownika jednostki w zakresie gospodarki finansowej. Kierownik jednostki może powierzyć określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej pracownikom jednostki. Od 1 stycznia 2016 r. obowiązuje natomiast m.in. art. 10c ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2015 r. poz. 1515, ze zm.), zgodnie z którym zakres wspólnej obsługi, wyznaczany po 1 stycznia 2016 r. uchwałą Rady Gminy podejmowaną na podstawie art. 10b ust. 2 pkt 3 tej ustawy, nie może obejmować m.in. kompetencji kierowników do dysponowania środkami publicznymi. Na potrzebę podjęcia tej uchwały, jako warunku wykonywania przez Zespół obsługi szkół od 2017 r. wskazałem Wójtowi Gminy Piątnica odrębnym pismem.

W zakresie sprawozdawczości nieprawidłowości w zakresie wykonywania wspólnej obsługi skutkowały niesporządzaniem przez żadną szkołę jednostkowych sprawozdań Rb-27S z wykonania planu dochodów (miesięcznych i rocznych). Ogólny obowiązek sporządzania sprawozdań Rb-27S przez kierownika każdej jednostki budżetowej wynika z § 4 pkt 3 lit. b) rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 stycznia 2014 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej (Dz. U. z 2014 r. poz. 119, ze zm.) – str. 34 protokołu kontroli. Kontrolującemu okazano sprawozdanie sporządzone zbiorczo dla dochodów realizowanych przez wszystkie szkoły i Zespół.

Analizując roczne sprawozdanie Rb-27S za 2014 r. stwierdzono ponadto, że w rozdz. 80195 „Pozostała działalność” par. 0750 „Wpływy z najmu i dzierżawy składników majątkowych…” wykazano dochody wykonane kwocie 33.672,50 zł, podczas gdy prawidłowo należało wykazać kwotę 33.736,50 zł. Różnica wynikała z nieuwzględnienia kwoty 64 zł, która wpłynęły na rachunek bankowy Zespołu w dniu 31 grudnia 2014 r. za wynajęcie hali sportowej. Kwotę 64 zł błędnie wykazano w kolumnie 9 sprawozdania, jako składnik sumy należności pozostałych do zapłaty (wykazanych w łącznej wysokości 5.011 zł). Zaniżono tym samym dochody budżetu za 2014 r. o kwotę 64 zł, czym naruszono m.in. §  9 ust. 2 rozporządzenia, zgodnie z którym kwoty wykazane w sprawozdaniach powinny być zgodne z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej – str. 27-28 protokołu kontroli.

Niesporządzanie sprawozdań jednostkowych dla poszczególnych jednostek stwierdzono również w zakresie kwartalnych sprawozdań Rb-N i Rb-Z, czym naruszono § 6 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 4 marca 2010 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1773). Za IV kwartał 2014 r. okazano jedynie sprawozdanie Rb-N, zawierające dane zbiorcze dla wszystkich szkół i Zespołu. Stan należności w nim wykazanych wynosił 5.011 zł i podobnie jak w sprawozdaniu Rb-27S był zawyżony o 64 zł. Nie okazano natomiast żadnych sprawozdań Rb-Z – ani jednostkowych dla poszczególnych jednostek budżetowych, ani „zbiorczego”, które miałoby dotyczyć łącznie wszystkich jednostek. Jak wyjaśniła Pani Dyrektor, sprawozdania jednostkowe nie były sporządzane, gdyż nie wymagał tego Urząd Gminy – str. 35-36 protokołu kontroli.

         Należy wskazać, że według obowiązujących od 1 stycznia 2016 r. przepisów ustawy o samorządzie gminnym w przypadku powierzenia przez Radę Gminy jednostce obsługującej obowiązków w zakresie rachunkowości i sprawozdawczości, są one przekazywane w całości (art. 10c ust. 2 ustawy). Oznacza to, że po podjęciu przez Radę Gminy Piątnica uchwały wyznaczającej Zespół Obsługi Szkół jako jednostkę obsługującą, obowiązki w zakresie sporządzania sprawozdań obsługiwanych szkół będą spoczywały na Pani Dyrektor.

Kontrola stosowanej w Zespole dokumentacji opisującej przyjęte zasady rachunkowości, dokonana w świetle przepisów ustawy o rachunkowości i rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2013 r. poz. 289), oraz innych przepisów wewnętrznych składających się na procedury kontroli zarządczej, wykazała, że:

a) w wykazie pracowników upoważnionych do podpisywania dokumentów finansowych wraz ze wzorami podpisów, zawartym w okazanej kontrolującemu instrukcji obiegu i kontroli dokumentów finansowo-księgowych, wymieniona była w dalszym ciągu osoba zajmującą stanowisko głównego księgowego Zespołu do dnia 1 marca 2015 r. Wykazu upoważnionych pracowników nie zaktualizowano zatem w związku ze zmianą na stanowisku głównego księgowego – str. 12 protokołu kontroli,

b) jako procedurę obowiązującą w Zespole w dalszym ciągu wymieniano regulamin w sprawie ustalenia procedury zamówień publicznych dotyczącej postępowania przy dokonywaniu wydatków nieprzekraczających 14.000 euro, mimo że z dniem 16 kwietnia 2014 r. weszła w życie zmiana treści art. 4 pkt. 8 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 2164), zwiększająca do 30.000 euro wartość zamówień, do których nie stosuje się przepisów ustawy – str. 12-13 protokołu kontroli,

c) dokumentacja opisująca przyjęte zasady rachunkowości nie zawiera aktualnego wykazu wersji programów komputerowych, za pomocą których prowadzono księgi rachunkowe, co stanowi naruszenie art. 10 ust. 1 pkt 3 lit. c) ustawy – str. 24-25 protokołu kontroli,

d) zakładowy plan kont Zespołu Obsługi Szkół (a także plany kont obsługiwanych szkół, których zasady rachunkowości nie różnią się od przyjętych w Zespole) zawiera szereg postanowień wykazujących sprzeczność z przepisami rozporządzenia, w szczególności poprzez niedostosowanie go do zasad prowadzenia gospodarki finansowej jednostki i faktycznych potrzeb (str. 14-21 protokołu kontroli), co polegało na:

- ujęciu konta 132 „Rachunek dochodów jednostek budżetowych”, które może funkcjonować tylko w samorządowych jednostkach budżetowych prowadzących działalność oświatową (szkołach), wskazanych uchwałą organu stanowiącego jako jednostki mogące prowadzić wyodrębniony rachunek dochodów na podstawie art. 223 ustawy o finansach publicznych. Konto takie nie może wystąpić w księgach jednostki powołanej wyłącznie do obsługi szkół. Ponadto, w związku z tym, że Rada Gminy Piątnica nie podejmowała dotychczas uchwały na podstawie art. 223 ustawy o finansach publicznych, żadna z obsługiwanych szkół również nie powinna posiadać tego konta; analogiczna uwaga dotyczy zamieszczenia w planie kont konta 820 „Rozliczenie wyniku finansowego”, które w jednostkach budżetowych może mieć zastosowanie tylko w przypadku posiadania wyodrębnionego rachunku dochodów,

- zawarciu w nim kont 137 i 138 nazwane odpowiednio „Rachunek środków funduszy pomocniczych” i „Rachunek środków europejskich” (bez opisu treści ekonomicznej; konto 137 było otwarte w księdze głównej); należy wskazać, że prowadzenie tych kont na zasadach wynikających z załącznika nr 3 do rozporządzenia nie ma uzasadnienia w samorządowych jednostkach budżetowych z uwagi na fakt, iż środki ze źródeł zagranicznych i UE stanowią środki budżetu gminy, zatem powinny być ewidencjonowane w ramach konta 130; analogicznie bezpodstawnie przewidziano w zakładowym planie kont konta 228 i 230,

- zawarciu w nim kont zespołu 5 „Koszty według typów działalności i ich rozliczenie”; nie były one prowadzone w księgach, brak również uzasadnienia dla ich prowadzenia w Zespole i obsługiwanych szkołach,

- zawarciu w opisie konta 700 „Wyżywienie”, iż służy do ewidencjonowania przychodów z tyt. dochodów własnych opłaty za wyżywienie, co jest niezgodne ze stanem faktycznym, albowiem żadna ze szkół nie gromadzi dochodów własnych, zaś Zespół Obsługi Szkół nie ma nawet prawnej możliwości posiadania wyodrębnionego rachunku; ponadto konto to było wykorzystywane niezgodnie z jego opisem, ponieważ księgowano na nim niektóre przychody z tytułu najmu i dzierżawy w ogólnej kwocie 2.700 zł, które powinny być ujęte na koncie 720 „Przychody z tytułu dochodów budżetowych”,

- nazwaniu konta 760 „Pozostałe koszty operacyjne”, zamiast „Pozostałe przychody operacyjne”, jak to wynika z załącznika nr 3 do rozporządzenia; pozostałe koszty operacyjne podlegają ewidencji na koncie 761,

- pominięciu w wykazie stosowanych kont konta pozabilansowego 975 „Wydatki strukturalne”; zostało ono wymienione tylko w części opisowej zakładowego planu kont,

- pominięciu w zakładowym planie kont kont 290 „Odpisy aktualizujące należności” i 976 „Wzajemne rozliczenia między jednostkami”, które dotyczą operacji mogących występować w Zespole i obsługiwanych szkołach,

- ujęciu konta 853 „Fundusze celowe pozabudżetowe”; należy wskazać, że w gospodarce finansowej jednostek samorządu terytorialnego fundusze celowe nie występują, zatem brak uzasadnienia do prowadzenia konta 853; konto 853 na koniec 2014 r. wykazywało saldo Ma w kwocie 7.893,38 zł, które wynikało z operacji związanych z wydzieleniem środków przeznaczonych na fundusz zdrowotny nauczycieli. Fundusz został ustanowiony uchwałą Nr 127/XXVII/2013 Rady Gminy Piątnica z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie ustalenia Regulaminu Funduszu Zdrowotnego dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach podstawowych, gimnazjum i przedszkolach prowadzonych przez Gminę Piątnica, podjętą na podstawie art. 72 ust. 1 Karty Nauczyciela. Z przywołanego przepisu ustawy wynika, że niezależnie od przysługującego nauczycielowi i członkom jego rodziny prawa do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego, organy prowadzące szkoły przeznaczą corocznie w budżetach odpowiednie środki finansowe z przeznaczeniem na pomoc zdrowotną dla nauczycieli korzystających z opieki zdrowotnej oraz określą rodzaje świadczeń przyznawanych w ramach tej pomocy oraz warunki i sposób ich przyznawania. Zgodnie z ustanowionym przez Radę Gminy Piątnica regulaminem fundusz ten tworzą środki wyodrębnione corocznie w budżecie organu prowadzącego, którymi dysponuje Wójt Gminy. Przytoczone regulacje potwierdzają brak podstaw prawnych do stosowania konta 853 dla ewidencji tych środków. Sposób ich gromadzenia, jako środków rzekomego funduszu na koncie 135 „Rachunek środków funduszy specjalnego przeznaczenia”, wskazuje dodatkowo na nieprawidłowości w sposobie gospodarowania tymi środkami. Ujęcie ich na koncie 135 w Zespole Obsługi świadczy o dokonaniu przez Wójta wydatku z budżetu, mimo że środki nie zostały wykorzystane na cele określone w art. 72 ust. 1 Karty Nauczyciela. Zgodnie z przepisem ustawy środki na te cele powinny być przewidziane corocznie w budżecie, zatem w przypadku ich niewydatkowania w danym roku powinny wygasać zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 263 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Za nieuprawnione należy uznać przelanie środków z budżetu (dokonanie wydatku) na rachunek prowadzony w Zespole Obsługi Szkół mimo niewykorzystania na przepisane prawem i uchwałą cele. Według § 3-5 regulaminu uchwalonego przez Radę Gminy Piątnica środki funduszu dla danej szkoły wynoszą 0,1% rocznego limitu wynagrodzeń osobowych czynnych nauczycieli, tworzą go środki wyodrębnione corocznie w budżecie, a środki niewykorzystane w danym roku przechodzą na rok następny. Zapisu o „przechodzeniu na rok następny” środków niewykorzystanych w danym roku nie można interpretować w oderwaniu od przepisów ustawy o finansach publicznych. Na tle zasad wykonywania budżetu jedyną dopuszczalną interpretacją jest przyjmowanie planu wydatków na ten cel w kwocie przewidzianej na dany rok (wynikającej z § 3 regulaminu), powiększonej dodatkowo o limit niewykorzystany w roku poprzedzającym.

Ponadto stwierdzono stosowanie konta 410 nieprzewidzianego zakładowym planem kont, na którym ujmowano koszty stypendiów szkolnych, wyprawek szkolnych i renty socjalnej. Należy wskazać, że według opisu kont zespołu 4 zawartego w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 lipca 2010 r. wszystkie koszty niepodlegające ujęciu na kontach 400-405 powinny być ujmowane jako pozostałe koszty rodzajowe na koncie 409, w związku z czym, z racji, że obowiązujące przepisy prawa nie definiują pojęć „pozostałe koszty”, „inne świadczenia” oraz „pozostałe obciążenia”, brak zasadności dalszego uszczegółowiania operacji podlegających ewidencji na koncie 409.

Jak wyżej wskazano, według obowiązujących od 1 stycznia 2016 r. przepisów ustawy o samorządzie gminnym w przypadku powierzenia przez Radę Gminy jednostce obsługującej obowiązków w zakresie rachunkowości i sprawozdawczości, są one przekazywane w całości (art. 10c ust. 2 ustawy). Oznacza to, że po podjęciu przez Radę Gminy Piątnica uchwały wyznaczającej Zespół Obsługi Szkół jako jednostkę obsługującą obowiązki w zakresie opracowywania dokumentacji opisującej przyjęte zasady rachunkowości obsługiwanych szkół również będą spoczywały na Pani Dyrektor.

         Analiza realizacji dochodów budżetowych uzyskiwanych z dzierżawy i najmu, wykazanych w sprawozdawczości za 2014 r., wykazała przypadki nienaliczania odsetek od nieterminowych płatności należności. Kontrahentowi, który nie opłacił w terminie rachunków za wynajęcie hali nie naliczono odsetek w łącznej wysokości 5,83 zł, najemcy sklepiku szkolnego w Publicznym Gimnazjum w Piątnicy w łącznej wysokości 4,61 zł, zaś dzierżawcy części nieruchomości pod tablicę reklamową w łącznej wysokości 151,73 zł. Naruszono tym samym art. 42 ust. 5 ustawy o finansach publicznych zobowiązujący jednostki sektora finansów publicznych do ustalania wszystkich przypadających im należności, w tym cywilnoprawnych, oraz § 8 ust. 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości… nakazujący, aby należne odsetki były ewidencjonowane na koniec każdego kwartału.

         W odniesieniu do dzierżawy części nieruchomości pod tablicę reklamową stwierdzono, że według określonych umową warunków płatności najemca zobowiązany jest do uiszczania czynszu w wysokości 250 zł brutto miesięcznie, do 5 dnia każdego miesiąca na rachunek bankowy Rady Rodziców PG w Piątnicy. W praktyce dzierżawca uiszczał czynsz niezgodnie z umową – dwa razy w roku (po wystawieniu rachunków), co skutkuje wnioskiem  o opóźnieniu w świetle postanowień umowy i obowiązku naliczenia odsetek w kwocie wyżej wskazanej. Skutkiem nieprzestrzegania treści umowy w zakresie terminów płatności był także brak comiesięcznych przypisów należności na koncie 221 „Należności z tytułu dochodów budżetowych”. Akceptacja takiego sposobu realizacji umowy wyjaśniona została niewłaściwym obiegiem informacji i dokumentacji finansowej pomiędzy Gimnazjum i Zespołem Obsługi. Natomiast wskazanie w umowie na rachunek bankowy Rady Rodziców jako właściwy do wpływu dochodów za dzierżawę mienia gminy wynikał z błędnej redakcji umowy. Jak wynika z ustaleń kontroli, dochody z tego tytułu wpływały na rachunek Zespołu Obsługi Szkół. Kwestię zmiany tej umowy podniosłem w odrębnym piśmie skierowanym do dyrektora Gimnazjum.

Nie podejmowano także przewidzianych procedurami wewnętrznymi działań zmierzających do egzekwowania należności od dłużników. Zgodnie z § 8 pkt 3 regulaminu kontroli zarządczej Zespołu Obsługi (przyjętego także przez Gimnazjum) w przypadku nieuregulowania należności w terminie powinna być stosowana procedura wzywania dłużnika do zapłaty. Ustalenia dotyczące realizacji dochodów z najmu i dzierżawy zamieszczono na str. 36-42 protokołu kontroli.

         W wyniku kontroli wydatków na wynagrodzenia stwierdzono naruszenie postanowień regulaminu wynagradzania pracowników Zespołu Obsługi Szkół, wprowadzonego zarządzeniem nr 4/2009 z dnia 20 marca 2009 r. Polegało to na przekroczeniu maksymalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego dla poszczególnych grup zaszeregowania, określonych w załączniku nr 2 do regulaminu. Stwierdzono, że w związku z regulacją płac przeprowadzoną od 1 czerwca 2014 r. przyznała Pani pracownikowi wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 4.080 zł w grupie zaszeregowania XVI, podczas gdy zgodnie z regulaminem w tej kategorii maksymalna kwota wynagrodzenia zasadniczego została ustalona na 3.900 zł. Skutkowało to przyznaniem pracownikowi wynagrodzenia zawyżonego względem regulaminu o kwotę 180 zł miesięcznie, a w 2014 r. ogółem o 1.260 zł. Z uwagi na wpływ wynagrodzenia zasadniczego na wysokość dodatku stażowego, został on zawyżony o 252 zł. Dodatkowe wynagrodzeni roczne za 2014 r. zostało zaś zawyżone o 128,52 zł (ogółem kwota zawyżenia wynagrodzenia względem regulaminu wyniosła 1.640,52 zł. Analogiczne ustalenia poczyniono w przypadku:

- pracownika, który od 1 czerwca 2014 r. pobierał wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 3.690 zł w XIII kategorii zaszeregowania, podczas gdy zgodnie z regulaminem maksymalna kwota wynagrodzenia mogła wynosić 3.600 zł. Łącznie wynagrodzenie w wyżej wymienionych składnikach zawyżono za 2014 r. względem regulaminu wynagradzania o 798,77 zł,

- pracownika, który od 1 czerwca 2014 r. pobierał wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 3.215 zł w VIII kategorii zaszeregowania a od 1 września 2014 r. w wysokości 3.275 zł, podczas gdy zgodnie z regulaminem maksymalna kwota wynagrodzenia mogła wynosić 3.100 zł. Łącznie wynagrodzenie w wyżej wymienionych składnikach zawyżono za 2014 r. względem regulaminu wynagradzania o 1.224,54 zł.

Za cały 2014 r. wydatki na wynagrodzenia spowodowane przyznaniem wynagrodzeń zasadniczych ponad kwoty wynikające z regulaminu stanowiły wartość 3.663,83 zł. Z kolei w 2015 r. – do czasu zmiany regulaminu wynagradzania wprowadzonej, w wyniku ustaleń kontroli, zarządzeniem Pani Dyrektor z dnia 9 grudnia 2015 r. – wielkości otrzymywanych przez tych pracowników wynagrodzeń przekraczały kwoty maksymalne wynikające z regulaminu wynagradzania o ogółem 3.517,20 zł. Zgodnie z wyjaśnieniem złożonym przez Panią Dyrektor przyczyną zaistniałej sytuacji było niedopatrzenie polegające na braku zmiany w odpowiednim czasie treści załącznika do regulaminu określającego maksymalne stawki wynagrodzenia dla poszczególnych grup zaszeregowania pracowników – str. 44-47 protokołu kontroli.

Analiza stosunku pracy pracownika zatrudnionego na stanowisku zaopatrzeniowca–intendenta w Publicznym Gimnazjum w Piątnicy wykazała, że osoba ta jest zatrudniona na podstawie dwóch formalnie obowiązujących umów o pracę – jednej na cały etat i drugiej na ¼ etatu, czyli łącznie 1¼ etatu – na identycznych stanowiskach zaopatrzeniowca-intendenta, z pokrywającymi się zakresami obowiązków nadanymi na podstawie tych umów. Pracownik będąc zaszeregowanym w VIII grupie pobierał wynagrodzenie z dwóch stosunków pracy, a jego norma czasu pracy wynikająca z umów wynosiła 10 godzin na dobę i 50 godzin tygodniowo. Powyższy stan narusza art. 129 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502, ze zm.) wskazujący, że czas pracy co do zasady nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Ponadto dokonując w umowach o pracę opisu stanowiska jako zaopatrzeniowiec–intendent w grupie zaszeregowania VIII, uchybiono treści § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1786), w którym zawarty jest wykaz stanowisk obowiązujących dla pracowników samorządowych, wraz z grupami ich zaszeregowania. W niniejszym akcie nie przewidziano stanowiska zaopatrzeniowca-intendenta w grupie zaszeregowania VIII. Stanowiska te są odrębnie określone i dla żadnego z nich nie jest przewidziana VIII kategoria – dla zaopatrzeniowca rozporządzenie przewiduje VII kategorię zaszeregowania a dla intendenta V. W załączniku nr 2 do regulaminu wynagradzania pracowników niebędących nauczycielami zatrudnionych w Publicznym Gimnazjum w Piątnicy wymieniono stanowisko zaopatrzeniowca-intendenta z grupą zaszeregowania VIII, co jest sprzeczne z treścią przywołanych wyżej przepisów – str. 47-48 protokołu kontroli.

W celu wyeliminowania nieprawidłowości dotyczących stosunku pracy z tym pracownikiem skierowałem odrębne pismo do dyrektora Publicznego Gimnazjum.

Dokonując analizy godzin liczby ponadwymiarowych przydzielanych dyrektorom szkół w arkuszach organizacyjnych szkół, a następnie realizowanych w praktyce, ujawniono przypadki naruszenia przepisów art. 35 ust. 1 i 2 w zw. z art. 42 ust. 6 i 7 Karty Nauczyciela oraz § 2 uchwały Nr 88/XXI/2012 Rady Gminy Piątnica z dnia 30 sierpnia 2012 r. w sprawie określenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin… Zgodnie z przywołanymi przepisami, w szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania, nauczyciel może być obowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością, których liczba nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć, a przydzielenie nauczycielowi większej liczby godzin ponadwymiarowych może nastąpić wyłącznie za jego zgodą, jednak w wymiarze nieprzekraczającym 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć, przy czym przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. Stwierdzono, że poprzedni Wójt Gminy Piątnica Edward Łada wyrażał zatwierdzał w arkuszach organizacyjnych szkół, liczby godzin ponadwymiarowych ponad dopuszczalny ustawowy limit dla dyrektora i wicedyrektora Publicznego Gimnazjum w Piątnicy, dyrektora Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Piątnicy oraz dyrektora Szkoły Podstawowej w Kisielnicy.

Dyrektorzy szkół zwracali się pisemnie do Wójta z prośbą o zgodę na realizację określonej ilości godzin ponadwymiarowych (liczby wnioskowanych godzin ponadwymiarowych względem obowiązującego wymiaru godzin zajęć podano w protokole kontroli). Stosując powyższą praktykę wykorzystywano § 16 ust. 6 uchwały nr 159/XXV/09 Rady Gminy Piątnica z dnia 29 marca 2009 r. w sprawie ustalenia regulaminu określającego wysokość oraz szczegółowe warunki przyznawania nauczycielom dodatków… oraz niektórych innych składników wynagrodzenia określający, że nauczycielom, którym powierzono stanowiska kierownicze w szkołach Wójt może przydzielić godziny ponadwymiarowe w wymiarze nieprzekraczającym 6 godzin tygodniowo chyba, że z planu nauczania przedmiotu wynika potrzeba przydziału większej liczby godzin. Niniejszy zapis i jego realizacja w praktyce, w stosunku do przepisów art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela, które regulują kompleksowo zagadnienie dopuszczalnej liczby godzin ponadwymiarowych przydzielanych nauczycielom sprawującym stanowiska kierownicze w szkołach, były już przedmiotem oceny i wniosków pokontrolnych skierowanych przez RIO w Białymstoku w dniu 30 stycznia 2012 r. do Wójta Gminy Piątnica, po kontroli przeprowadzonej w Zespole Obsługi Szkół w Piątnicy w 2011 r. Wskazano wówczas, aby przy zatwierdzaniu arkuszy organizacyjnych szkół zwrócić uwagę na zgodność liczby godzin ponadwymiarowych z przepisami art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela oraz na to, iż w ustawie brak jest delegacji dla organu prowadzącego do odmiennego regulowania limitu godzin ponadwymiarowych, niż wskazany w ustawie. Zalecono też rozważenie przedłożenia Radzie Gminy projektu zmian przywołanej wyżej uchwały, która będzie polegała na wykreśleniu zapisów przewidujących możliwość realizacji przez nauczycieli zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych 6 godzin ponadwymiarowych niezależnie od ustalonego im tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin. Jak wynika z ustaleń kontroli wnioski te nie zostały zrealizowane.

Odrębnym pismem ponownie skierowałem wnioski w tej sprawie do Wójta Gminy Piątnica.

Kontrola wydatków za godziny ponadwymiarowe wykazała, że w próbie obejmującej październik 2014 r. wypłacono wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe zrealizowane w wymiarze naruszającym art. 35 Karty Nauczyciela przez dyrektorów ZSP, SP w Kisielnicy i Gimnazjum oraz wicedyrektora Gimnazjum w łącznej wysokości 1.428,96 zł – str. 52-54 protokołu kontroli.

Innego rodzaju nieprawidłowość stwierdzono w zakresie przydzielenia, realizacji i finansowania godzin ponadwymiarowych dyrektora Szkoły Podstawowej w Jeziorku. Miał on przydzielone w roku szkolnym 2013/2014 i 2014/2015 w arkuszu organizacyjnym zajęcia w wymiarze odpowiednio 6 godzin tygodniowo (jako wymiar obowiązkowy) i 2 godziny ponadwymiarowe (razem 8) oraz 6 godzin tygodniowo (jako wymiar obowiązkowy) i 3 godziny ponadwymiarowe (razem 9). Należy podkreślić, że stosowany w rozliczeniach tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin dyrektora był niezgodny z postanowieniami uchwały Nr 88/XXI/2012 Rady Gminy Piątnica z dnia 30 sierpnia 2012 r., albowiem przewidywała ona dla dyrektora tej szkoły, ze względu na ilość oddziałów, 10 godzin obowiązkowego tygodniowego wymiaru. Wynika stąd, że planowane godziny ponadwymiarowe w ilości 2 i 3 powinny być zrealizowane przez dyrektora tej szkoły w ramach tygodniowego, obniżonego przez organ prowadzący (Radę Gminy) wymiaru wynoszącego 10 godzin, a zatem nie powinny być dodatkowo finansowane z budżetu gminy. Jak wynika z przedstawionego kontrolującemu pisma z dnia 6 kwietnia 2004 r., skierowanego przez dyrektora SP w Jeziorku do Wójta Gminy Piątnica, Wójt na piśmie zawierającym wniosek o zmniejszenie pensum wyraził zgodę na obniżenie realizacji tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin dydaktycznych z ośmiu do sześciu od roku 2004/2005, co było kontynuowane również w latach następnych. Wójt Gminy Piątnica poprzez zmniejszenie dyrektorowi jego pensum naruszył zakres kompetencji Rady Gminy Piątnica. W przepisach uchwały z dnia 30 sierpnia 2012 r. brak postanowień wskazujących na kompetencję Wójta do modyfikowania przyjętej przez Radę Gminy liczby godzin pensum nauczycieli pełniących funkcje kierownicze w szkołach. Wszelkie pisma Wójta korygujące ustalone przez Radę pensum są w świetle tej uchwały nieskuteczne.

Dokonując analizy wynagrodzenia wypłaconego dyrektorowi SP w Jeziorku za październik 2014 r. stwierdzono, że za godziny ponadwymiarowe zrealizowane w tym miesiącu w ilości 15 godzin (co daje średnią tygodniową na poziomie 3,5 godziny) wypłacono wynagrodzenie w kwocie 621,84 zł. Zgodnie zaś z obowiązującą uchwałą dyrektor powinien zrealizować te godziny w ramach pensum wynoszącego 10 godzin tygodniowo (3,5 + 6 godzin przyjmowanych bezpodstawnie jako pensum dyrektora = 9,5 godziny). Kwotę 621,84 zł należy zatem uznać za wypłaconą bezpodstawnie, wbrew obowiązującym przepisom – str. 57 protokołu kontroli.

         Stosowne wnioski w tej sprawie skierowałem do Wójta Gminy Piątnica, jako wykonującego obowiązki pracodawcy wobec dyrektora szkoły. Między innymi zwróciłem się o zlecenie Pani Dyrektor obliczenia wysokości wynagrodzenia wypłaconego bezpodstawnie dyrektorowi SP w Jeziorku w wyniku przedstawionej nieprawidłowości.

Badając wydatki ponoszone na wynagrodzenia nauczycieli w formie dodatków za pełnienie funkcji opiekuna stażu stwierdzono naruszenie dyspozycji art. 9c ust. 4 Karty Nauczyciela określającej, iż nauczycielowi stażyście i nauczycielowi kontraktowemu odbywającemu staż, dyrektor szkoły przydziela spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych opiekuna, z tym że w przedszkolach, szkołach i placówkach, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt. 2 ustawy, opiekunem nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowego może być również nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze. Cytowane wyżej uregulowania uniemożliwiają aby opiekunem stażu w szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego był nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze (w tym dyrektor szkoły). Ustalono, że dyrektor i wicedyrektor Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Piątnicy pełnili funkcję opiekuna stażu, pobierając z tego tytułu dodatek w wysokości …[1] zł miesięcznie. Wicedyrektor ZSP w Piątnicy pobiera dodatek od 1 września 2013 r., na mocy pisma wydanego i podpisanego przez dyrektora ZSP. Do końca 2015 r. wypłacono z tego tytułu …[2] zł. Dyrektor ZSP w Piątnicy pobierała dodatek w okresie od 1 września 2013 r. do 31 maja 2014 r., na podstawie zgody wyrażonej przez Wójta Gminy Piątnica w piśmie z dnia 28 sierpnia 2013 r. Następnym pismem, z dnia 26 sierpnia 2014 r., Wójt Gminy Piątnica wyraził zgodę na objęcie funkcji opiekuna stażu przez dyrektora wobec innego nauczyciela w okresie od 1 września 2014 r. do 31 maja 2017 r. Ogółem do końca 2015 r. dyrektorowi ZSP wypłacono dodatki w łącznej wysokości …[3] zł. Należy wskazać, że dyrektorowi ZSP dodatek wypłacano także za miesiące czerwiec, lipiec i sierpień 2014 r., w których nie pełnił funkcji opiekuna stażu (łącznie …[4] zł). Świadczy to o nieprawidłowym funkcjonowaniu kontroli zarządczej w Zespole Obsługi Szkół, ponieważ naliczano i wypłacano składnik wynagrodzenia w okresie, w którym jednostka nie posiadała dokumentów potwierdzających jego przyznanie.

Ze złożonego przez dyrektora ZSP wyjaśnienia wynika, że funkcja opiekuna stażu nie kończy się w dacie jego formalnego zakończenia, w tym przypadku 31 maja 2014 r., albowiem po złożeniu dokumentów przez nauczyciela kończącego staż wykonywane są jeszcze inne czynności polegające m.in. na redagowaniu oceny opisowej za okres stażu oraz czynności przygotowujące nauczyciela do rozmowy kwalifikacyjnej, zatem również i one wchodząc w zakres czynności opiekuna stażu, uzasadniają dalsze pobieranie niniejszego świadczenia. Przedstawiona argumentacja nie zasługuje jednak na uwzględnienie, ponieważ obowiązujące w tym zakresie przepisy jednoznacznie wskazują, że wydłużenie czasu stażu, a tym samym i czasu pobierania wynagrodzenia przez jego opiekuna powyżej 9 miesięcy, może nastąpić w enumeratywnie wymienionych przypadkach, określonych w art. 9d ust. 5 i 5a Karty Nauczyciela, które nie dotyczą analizowanego stanu faktycznego. Ponadto uregulowania zawarte w § 11 ust. 2 uchwały Rady Gminy Piątnica z dnia 29 marca 2009 r. w sprawie ustalenia regulaminu określającego wysokość oraz szczegółowe warunki przyznawania nauczycielom dodatków… wskazują, że dodatki, w tym z tytułu pełnienia funkcji opiekuna stażu, nie przysługują m.in. od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nauczyciel zaprzestał pełnienia stanowiska, wychowawstwa lub funkcji, a jeżeli zaprzestanie tego pełnienia nastąpiło pierwszego dnia miesiąca – od tego dnia – str. 57-59 protokołu kontroli.

W dniu 21 stycznia 2016 r. dyrektor ZSP w Piątnicy złożyła do protokołu kontroli informację, że pełnione przez nią i wicedyrektora obowiązki opiekuna stażu zostaną z dniem 1 lutego 2016 r. przekazane uprawnionym nauczycielom. Wnioski w sprawie zapewnienia wyeliminowania przypadków pełnienia funkcji opiekuna stażu przez nauczycieli na stanowiskach kierowniczych przekazałem Wójtowi Gminy odrębnym pismem.

         Kontrola prawidłowości przeprowadzenia przez badaną jednostkę analizy osiągania przez gminę Piątnica w 2014 r. wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego wykazała błędne ustalenie kwoty wydatków poniesionych na wynagrodzenia nauczycieli we wszystkich kategoriach awansu zawodowego oraz liczby etatów nauczycieli na potrzeby obliczenia średniorocznej struktury zatrudnienia. Ujawniono, że:

a) błędnie zaliczano do wydatków poniesionych na wynagrodzenia w 2014 r. pochodne od wynagrodzeń nauczycieli za grudzień 2014 r. odprowadzone w styczniu 2015 r. (ujęte w planie finansowym 2015 r.) oraz nie uwzględniono pochodnych od wynagrodzeń nauczycieli za grudzień 2013 r. odprowadzonych w styczniu 2014 r. (ujętych w planie finansowym 2014 r.). Po dokonaniu stosownej korekty do wydatków na wynagrodzenia w grupach zawodowych nauczycieli kontraktowych należało dodać za 2014 r. kwotę 1.197,40 zł, w grupie nauczycieli mianowanych 6.119,07 zł, w grupie nauczycieli dyplomowanych 24.612,25 zł, a w grupie nauczycieli stażystów odjąć kwotę 1.776,34 zł;

b) w grupach zawodowych stażystów, kontraktowych i dyplomowanych nie ujęto kwot odpowiednio 1.747,41 zł, 2.458,13 zł i 1.039,91 zł wypłaconych w 2014 r. tytułem dodatkowego wynagrodzenia rocznego należnego za 2013 r. nauczycielom, którzy w 2014 r. nie byli już zatrudnieni w szkołach prowadzonych przez gminę Piątnica;

c) w wydatkach na wynagrodzenia nauczycieli mianowanych i dyplomowanych nie ujęto kwot wydatków wynoszących odpowiednio 17.276,91 zł i 94.145,64 zł, stanowiących wartość świadczeń wypłaconych w 2014 r. nauczycielom z tytułu przebywania na urlopach dla poratowania zdrowia, przy czym nie uwzględniono również ich etatów w średniorocznej strukturze zatrudnienia w danej grupie awansu zawodowego, odpowiednio do okresów w jakich przebywali na urlopach – mianowani 0,75 etatu w okresie I-VIII, dyplomowani 2,79 etatu w okresie I-VIII i 1,67 etatu w okresie IX-XII.

Obowiązek zaliczania faktycznie wypłaconych składników wynagrodzenia nauczycieli do wydatków poniesionych na wynagrodzenia w danym roku oraz sposób ustalania średniorocznej struktury zatrudnienia wynikają z przepisów i objaśnień zawartych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 stycznia 2010 r. w sprawie sposobu opracowywania sprawozdania z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego nauczycieli… (Dz. U. Nr 6, poz. 35 ze zm.) wskazujących, że wydatkami tymi są wyłącznie wydatki poniesione w roku podlegającym analizie z budżetu jednostki samorządu terytorialnego na wynagrodzenia, w składnikach wskazanych w art. 30 ust. 1 Karty Nauczyciela (pkt 4 objaśnień do rozporządzenia), natomiast przy ustalaniu średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli uwzględnia się liczbę etatów nauczycieli w okresach, w których wypłacono im wynagrodzenie ze środków ujętych w planie finansowym szkoły, zgodnie z wymiarem zatrudnienia określonym w umowie o pracę lub w akcie mianowania (§ 3 pkt 6 rozporządzenia).

W związku z ustaleniami kontroli uległy zmianie kwoty wydatków poniesionych w 2014 r. na wynagrodzenia we wszystkich grupach awansu zawodowego, a także średnioroczna struktura zatrudnienia nauczycieli mianowanych i dyplomowanych.  Spowodowało to zmianę kwot różnicy między wydatkami faktycznie poniesionymi na wynagrodzenia nauczycieli na danym stopniu awansu zawodowego a sumą iloczynów średniorocznej liczby etatów i średnich wynagrodzeń, wykazywanej w kolumnie 10 sprawozdania z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli. Po skorygowaniu danych o ustalenia kontroli stwierdzono w zakresie prawidłowości kwot wypłaconych nauczycielom tytułem dodatków uzupełniających, że nauczycielom stażystom zaniżono dodatki za 2014 r. o łączną kwotę 28,93 zł, a nauczycielom mianowanym o łączną kwotę 84,50 zł. W związku z powyższym należy na nowo dokonać obliczenia kwot jednorazowych dodatków uzupełniających dla nauczycieli stażystów i mianowanych za 2014 r.

         Kontrola powyższego zagadnienia wykazała również, że sprawozdanie z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli zostało zatwierdzone przez Pani Dyrektor i w tej wersji przekazane do RIO w Białymstoku. Zgodnie z art. 30a ust. 4 w zw. z art. 91d pkt 2 Karty Nauczyciela, sprawozdanie powinno zostać zatwierdzone przez organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego (Wójta Gminy Piątnica). Na podstawie posiadanej przez Izbę dokumentacji stwierdzono, że sprawozdanie za 2015 r. zostało prawidłowo podpisane, przez Wójta Gminy Piątnica.

         Ustalono ponadto, że pracownik zajmujący się analizą osiągania średnich wynagrodzeń nauczycieli nie ma przypisanych w zakresie obowiązków tego rodzaju zadań – str. 59-64 protokołu kontroli.

Badanie wydatków z tytułu odpisu na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych oraz gospodarowania środkami Funduszu przeprowadzono pod kątem przepisów ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 111) oraz art. 53 Karty Nauczyciela. Stwierdzono, że wbrew art. 1 ust 1 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, zgodnie z którym środki Funduszu są przeznaczone na finansowanie działalności socjalnej i innych wymienionych enumeratywnie zadań, środki te wykorzystywano przejściowo na realizację wydatków budżetu. Ustalono, iż na koncie 135 służącym do ewidencji środków Funduszu obroty w wysokości 104.623,27 zł dotyczyły zapożyczania środków Funduszu na rachunek bieżący z przeznaczeniem na finansowanie wydatków budżetowych. W październiku 2014 r. zapożyczenie wyniosło 31.000 zł (zjawisko to miało miejsce ponadto w lutym, maju, czerwcu i sierpniu 2014 r.). Przed upływem miesiąca, w którym miały miejsce zapożyczenia, pobrana kwota była zwracana na rachunek ZFŚS. Operacje między rachunkiem Funduszu a rachunkiem bieżącym były księgowane za pośrednictwem konta 141 „Środki pieniężne w drodze”, do którego bezzasadnie prowadzono ewidencję według klasyfikacji budżetowej. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że tego typu przelewom nadawano przy dekretacji na koncie 141 paragraf 2970, który zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1053, ze zm.) może występować wyłącznie w samorządowych zakładach budżetowym i państwowych funduszach celowych. Ujawniono również przypadki bezpośredniego obciążania rachunku ZFŚS kwotami wydatków (następnie zrefundowanymi). W czerwcu 2014 r. z rachunku ZFŚS opłacono bezpośrednio zobowiązania ZSP w Piątnicy z tytułu zużycia energii w łącznej wysokości 1.623,27 zł. Z wyjaśnienia Pani Dyrektor wynika, że przejściowo wykorzystywano środki Funduszu na realizację wydatków budżetowych w związku z brakiem terminowego zasilenia rachunku bieżącego z budżetu gminy – str. 64-69 protokołu kontroli.

Analiza poniesionych w 2014 r. wydatków z tytułu krajowych podróży służbowych pracowników, przeprowadzona m.in. pod kątem zgodności z zarządzeniem Nr 108/2009 Dyrektora Publicznego Gimnazjum w Piątnicy w sprawie zwrotu za delegacje pracowników, którzy używają dla celów służbowych prywatnych samochodów osobowych, wykazała, iż w przypadku podróży służbowych odbywanych przez dyrektora PG w Piątnicy zawyżono należny mu zwrot kosztów o łączną kwotę 422,69 zł względem zasad obowiązujących w tej jednostce na podstawie zarządzenia dyrektora. We wszystkich wyjazdach dyrektora zastosowano do rozliczenia stawkę 0,8358 zł/km, podczas gdy zgodnie z wymienionym wyżej zarządzeniem nr 108/2009, stawka dla pojazdów o tej samej pojemności obowiązująca pracowników Gimnazjum wynosiła 0,60 zł/km. Jako uzasadnienie dla stosowania zwiększonej stawki podano bezpodstawne w świetle obowiązujących przepisów kwalifikowanie osoby dyrektora Gimnazjum jako gminnego pracownika samorządowego – str. 69-73 protokołu kontroli. Stosowne uwagi w tym zakresie przekazałem odrębnym pismem dyrektorowi Publicznego Gimnazjum w Piątnicy.

Kontrola zagadnień związanych z udzielaniem zamówień publicznych przez Zespół Obsługi Szkół wykazała niewłaściwe zakwalifikowanie w sprawozdaniu o udzielonych zamówieniach zamówienia przeprowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego na dostawę oleju napędowego (wartość oszacowano na kwotę 121.769 zł, co stanowiło równowartość 28.821,75 euro). Zaliczono je do zamówień udzielanych z wyłączeniem procedur określonych przepisami ustawy, ujmowanych w dziale II sprawozdania, podczas gdy powinno ono być wykazane – z uwagi na przeprowadzenie i udzielenie go jeszcze w trakcie obowiązywania art. 4 pkt 8 Prawa zamówień publicznych w brzmieniu sprzed nowelizacji, która weszła w życie z dniem 16 kwietnia 2014 r. i dotyczyła m.in. podwyższenia (z 14.000 euro do 30.000 euro) wartości zamówienia decydującej o konieczności stosowania procedur ustawy (umowę z wykonawcą zawarto w dniu 15 kwietnia 2014 r.) – w dziale IV sprawozdania obejmującym zamówienia o wartości przekraczającej wyrażoną w złotych równowartość kwoty, o której mowa w art. 4 pkt. 8 ustawy. Naruszono tym samym dyspozycję §  1 pkt 3) lit. a) rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 2013 r. w sprawie zakresu informacji zawartych w rocznym sprawozdaniu o udzielonych zamówieniach, jego wzoru oraz sposobu przekazywania (Dz. U. z 2013 r. poz. 1530) określającego zasady wykazywania zamówień o wartości przekraczającej wyrażoną w złotych równowartość kwoty, o której mowa w art. 4 pkt 8 ustawy, i mniejszej od kwot określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ustawy – str. 73-74 protokołu kontroli.

Stwierdzone nieprawidłowości były w głównej mierze wynikiem nieprzestrzegania przepisów prawnych dotyczących gospodarki finansowej i rachunkowości jednostek budżetowych oraz nieprawidłowego funkcjonowania kontroli zarządczej, a ponadto błędnymi działaniami organu prowadzącego szkoły i dyrektorów szkół.

Odpowiedzialność za gospodarkę finansową jednostki sektora finansów publicznych, w tym za wykonywanie obowiązków w zakresie kontroli zarządczej, spoczywa na Pani Dyrektor oraz kierowniku każdej obsługiwanej jednostki, zgodnie z art. 53 ust. 1 i art. 69 ust. 1 pkt 3 ustawy o finansach publicznych, przy uwzględnieniu obowiązujących od 1 stycznia 2016 r. przepisów art. 53 ust. 5 ustawy o finansach publicznych i art. 10c ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym.

Obowiązki w zakresie prowadzenia rachunkowości spoczywają na głównym księgowym, stosownie do zakresu czynności. Prawa i obowiązki głównego księgowego określa art. 54 ustawy o finansach publicznych.

Mając na uwadze ustalenia kontroli, na podstawie art. 9 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, zalecam:

1. Rozpoczęcie prowadzenia odrębnych ksiąg rachunkowych, w rozumieniu ustawy o rachunkowości, dla każdej obsługiwanej jednostki.

2. Zaprzestanie przez Panią Dyrektor wykonywania czynności mieszczących się w pojęciu dysponowania środkami obsługiwanych jednostek. Realizacja tego wniosku będzie możliwa po otwarciu odrębnych rachunków bieżących dla każdej szkoły i ZOS; na niezwłoczne podjęcie działań w celu otwarcia tych rachunków – w porozumieniu z Panią Dyrektor i dyrektorami szkół – wskazałem Wójtowi Gminy Piątnica odrębnym pismem.

3. Sporządzanie jednostkowych sprawozdań Rb-27S, Rb-N i Rb-Z odrębnie dla każdej obsługiwanej szkoły i Zespołu Obsługi, na podstawie danych wynikających z ksiąg rachunkowych każdej z jednostek.

4. Zmodyfikowanie pisemnych procedur wewnętrznych, poprzez:

a) uaktualnienie wykazu osób upoważnionych do kontroli dokumentów finansowo-księgowych w związku ze zmianą na stanowisku głównego księgowego,

b) usunięcie postanowień odnoszących się do regulaminu udzielania zamówień publicznych o wartości nieprzekraczającej 14.000 euro,

5. Dokonanie zmian w dokumentacji opisującej przyjęte zasady rachunkowości Zespołu, poprzez:

a) wprowadzenie do jej treści aktualnych wersji programów komputerowych stosowanych przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych,

b) usunięcie z zakładowego planu kont kont 132, 137, 138, 228, 230, 500, 530, 580, 700 (o treści aktualnie obowiązującej), 820 i 853,

c) wprowadzenie do zakładowego planu kont kont 290, 975 i 976,

d) nadanie właściwej nazwy kontu 760.

6. Uwzględnienie powyższych uwag przy wprowadzaniu przez Panią Dyrektor dokumentacji opisujących przyjęte zasady rachunkowości poszczególnych obsługiwanych szkół, który to obowiązek będzie na Pani spoczywał, stosownie do art. 10c ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym, po podjęciu przez Radę Gminy odpowiedniej uchwały na podstawie art. 10b ust. 2 tej ustawy.

7. Wskazanie głównemu księgowemu na wyeliminowanie nieprawidłowości w zakresie ewidencjonowania operacji w księgach, poprzez:

a) zaprzestanie stosowania konta 410 nieprzewidzianego zakładowym planem kont, mając na uwadze, że zgodnie z obowiązującymi przepisami wszystkie koszty niepodlegające ujęciu na kontach 400-405 powinny być księgowane na koncie 409,

b) ujmowanie przychodów związanych z dochodami z najmu na koncie 720,

c) naliczanie i ujmowanie w księgach na koniec kwartału należnych odsetek od należności nieopłaconych w terminie; obciążenie podmiotów wskazanych w protokole kontroli i części opisowej wystąpienia odsetkami od nieterminowych płatności,

d) dokonywanie przypisu należności w księgach w terminach płatności wynikających z zawartych umów; w tym celu zapewnienie przez Panią Dyrektor, w porozumieniu z dyrektorami szkół, przekazywania do księgowości wszystkich zawartych umów najmu i dzierżawy.

8. Dokonanie zwrotu na rachunek budżetu środków funduszu zdrowotnego nauczycieli przetrzymywanych przez Zespół na rachunku Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych.

9. Podejmowanie wobec kontrahentów zalegających z płatnościami czynności określonych procedurami wewnętrznymi.

10. Przestrzeganie zgodności przyznawanego pracownikom wynagrodzenia zasadniczego z postanowieniami regulaminu wynagradzania pracowników Zespołu Obsługi Szkół.

11. Dokonywanie wypłaty poszczególnych składników wynagrodzenia wyłącznie w przypadku posiadania dokumentów poświadczających ich przyznanie pracownikowi.

12. W zakresie przeprowadzania analizy średnich wynagrodzeń nauczycieli:

a) ustalanie kwoty wydatków poniesionych na wynagrodzenia nauczycieli na podstawie wydatków faktycznie poniesionych w roku, za który sporządzane jest sprawozdanie, z uwzględnieniem w tych wydatkach kwot:

- dodatkowego wynagrodzenia rocznego wypłaconego nauczycielom, którzy nie byli już zatrudnieni w roku, za który przeprowadzana jest analiza,

- wydatków ponoszonych na wynagrodzenia nauczycieli przebywających na urlopach dla poratowania zdrowia,

b) uwzględnianie etatów nauczycieli przebywających na urlopach dla poratowania zdrowia w średniorocznej strukturze zatrudnienia odpowiedniej grupy awansu zawodowego,

c) przygotowanie Wójtowi Gminy do zatwierdzenia sprawozdania za 2014 r. skorygowanego o dane wynikające z ustaleń kontroli, w celu przekazania wersji zawierającej rzetelne dane do RIO w Białymstoku,

d) dokonanie ponownego naliczenia wysokości jednorazowych dodatków uzupełniających za 2014 r. dla nauczycieli stażystów i mianowanych, stosownie do zmiany danych wynikających z korekty sprawozdania; wypłacenie należnych lub zwrócenie się do nauczycieli o dobrowolny zwrot nienależnie otrzymanych świadczeń, po zbilansowaniu ich z dotychczas wypłaconymi jednorazowymi dodatkami uzupełniającymi,

e) pisemne powierzenie właściwemu pracownikowi obowiązków w zakresie ustalania danych na potrzeby analizy średnich wynagrodzeń nauczycieli.

13. Zaprzestanie wykorzystywania środków ZFŚS na realizację wydatków budżetowych.

14. Prawidłowe sporządzanie sprawozdań o udzielonych zamówieniach publicznych.

O sposobie wykonania zaleceń pokontrolnych proszę powiadomić Regionalną Izbę Obrachunkową w Białymstoku Zespół w Łomży, w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia.

Dodatkowo informuję o możliwości składania, w terminie 14 dni od daty otrzymania wystąpienia pokontrolnego, zastrzeżeń do zawartych w wystąpieniu wniosków, za pośrednictwem Prezesa RIO do Kolegium Izby, zgodnie z art. 9 ust. 3-4 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych. Bieg 30-dniowego terminu ulegnie zawieszeniu w stosunku do wniosków objętych zastrzeżeniem.

         Podstawą zgłoszenia zastrzeżeń może być tylko zarzut naruszenia prawa poprzez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie.

                Prezes

Regionalnej Izby Obrachunkowej

          w Białymstoku

Do wiadomości:

1. Wójt Gminy Piątnica

2. Regionalna Izba w Białymstoku

Zespół w Łomży

         W wyniku kontroli w ww. jednostce skierowano pismo z dnia 08 lutego 2016 roku, do jednostki, dla której ZOS prowadzi obsługę finansowo-księgową:

Pan

Artur Wierzbowski

Dyrektor

Publicznego Gimnazjum

w Piątnicy

         Regionalna Izba Obrachunkowa w Białymstoku przeprowadziła problemową kontrolę gospodarki finansowej Zespołu Obsługi Szkół w Piątnicy, obejmując nią elementy gospodarki finansowej jednostek, dla których Zespół Obsługi Szkół prowadzi obsługę finansowo-księgową, w tym Publicznego Gimnazjum w Piątnicy. Wnioski zmierzające do wyeliminowania nieprawidłowości dotyczących obsługi szkół, w szczególności dotyczące prowadzenia ksiąg rachunkowych i sprawozdawczości, zostały przekazane dyrektorowi Zespołu Obsługi Szkół. Zwrócono też uwagę na sprzeczność z obowiązującym stanem prawnym sytuacji, w której środkami poszczególnych szkół dysponuje kierownik jednostki wykonującej obsługę, zaś jednostki obsługiwane nie posiadają własnych rachunków bieżących.

Z ustaleń zawartych w protokole kontroli podpisanym 22 stycznia 2016 r. przez dyrektora i głównego księgowego Zespołu Obsługi Szkół w Piątnicy wynika także, że wystąpiły nieprawidłowości będące wynikiem działań Pana Dyrektora.

Badając realizację dochodów budżetowych stwierdzono w odniesieniu do dzierżawy części nieruchomości pod tablicę reklamową, że według określonych umową warunków płatności najemca zobowiązany jest do uiszczania czynszu w wysokości 250 zł brutto miesięcznie, do 5 dnia każdego miesiąca na rachunek bankowy Rady Rodziców PG w Piątnicy. W praktyce dzierżawca uiszczał czynsz niezgodnie z umową – dwa razy w roku (po wystawieniu rachunków), co skutkuje wnioskiem  o opóźnieniu w świetle postanowień umowy i obowiązku naliczenia odsetek z tego tytułu. Akceptacja takiego sposobu realizacji umowy wyjaśniona została niewłaściwym obiegiem informacji i dokumentacji finansowej pomiędzy Gimnazjum i Zespołem Obsługi. Natomiast wskazanie w umowie na rachunek bankowy Rady Rodziców jako właściwy do wpływu dochodów za dzierżawę mienia gminy wynikał z błędnej redakcji umowy – jak wskazał Pan w złożonym wyjaśnieniu. Z ustaleń kontroli wynika, że dochody z tego tytułu wpływały na rachunek Zespołu Obsługi Szkół.

Analiza stosunku pracy pracownika zatrudnionego na stanowisku zaopatrzeniowca–intendenta w Publicznym Gimnazjum w Piątnicy wykazała, że osoba ta jest zatrudniona na podstawie dwóch formalnie obowiązujących umów o pracę – jednej na cały etat i drugiej na ¼ etatu, czyli łącznie 1¼ etatu – na identycznych stanowiskach zaopatrzeniowca-intendenta, z pokrywającymi się zakresami obowiązków nadanymi na podstawie tych umów. Pracownik będąc zaszeregowanym w VIII grupie pobierał wynagrodzenie z dwóch wymienionych stosunków pracy, a jego norma czasu pracy wynikająca z umów wynosiła 10 godzin na dobę i 50 godzin tygodniowo. Powyższy stan narusza art. 129 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502, ze zm.) wskazujący, że czas pracy co do zasady nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Zawieranie z własnym pracownikiem dodatkowej (drugiej) umowy o pracę, dotyczącej wykonywania tego samego rodzaju pracy powyżej ustawowo określonego limitu czasu pracy, jest sprzeczne z prawem. Ponadto dokonując w umowach o pracę opisu stanowiska jako zaopatrzeniowiec–intendent w grupie zaszeregowania VIII uchybiono przepisom rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1786), zawierającym wykaz stanowisk obowiązujących dla pracowników, wraz z grupami ich zaszeregowania. W niniejszym akcie nie przewidziano stanowiska zaopatrzeniowca-intendenta w grupie zaszeregowania VIII. Stanowiska te są odrębnie określone i dla żadnego z nich nie jest przewidziana VIII kategoria – dla zaopatrzeniowca rozporządzenie przewiduje VII kategorię zaszeregowania a dla intendenta V. W załączniku nr 2 do regulaminu wynagradzania pracowników niebędących nauczycielami zatrudnionych w Publicznym Gimnazjum w Piątnicy wymieniono stanowisko zaopatrzeniowca-intendenta z grupą zaszeregowania VIII, co jest sprzeczne z treścią przywołanych wyżej przepisów.

Analiza poniesionych w 2014 r. wydatków z tytułu krajowych podróży służbowych pracowników, przeprowadzona pod kątem zgodności m.in. z zarządzeniem Nr 108/2009 Pana Dyrektora w sprawie zwrotu za delegacje pracowników, którzy używają dla celów służbowych prywatnych samochodów osobowych, wykazała, iż w przypadku podróży służbowych odbywanych przez Pana Dyrektora stosowano stawkę niezgodną z tym zarządzeniem, w wyniku czego  wypłacony Panu zwrot kosztów podróży był wyższy o łączną kwotę 422,69 zł względem zasad wprowadzonych przez Pana w jednostce (aczkolwiek nie przekraczał wysokości maksymalnej wynikającej w przepisów powszechnie obowiązujących). Wobec wszystkich wyjazdów Pana Dyrektora zastosowano do rozliczenia stawkę 0,8358 zł/km, podczas gdy zgodnie z zarządzeniem Nr 108/2009 stawka dla pojazdów o tej samej pojemności obowiązująca pracowników Gimnazjum wynosiła 0,60 zł/km. Jako uzasadnienie dla stosowania zwiększonej stawki podano – bezpodstawne w świetle obowiązujących przepisów – kwalifikowanie osoby dyrektora Gimnazjum jako gminnego pracownika samorządowego.

Mając na uwadze ustalenia kontroli, dla wyeliminowania stwierdzonych nieprawidłowości niezbędne jest uwzględnienie przez Pana Dyrektora następujących wniosków:

a) dokonanie w umowie na dzierżawę części nieruchomości pod tablicę reklamową zmiany polegającej na wskazaniu rachunku bankowego Gimnazjum jako właściwego do wpłacania czynszu, z zastrzeżeniem, że zmiana ta powinna być wprowadzona po otwarciu rachunku bieżącego dla Gimnazjum; niezwłoczne podjęcie działań w celu zapewnienia otwarcia odrębnych rachunków bieżących dla każdej szkoły zaleciłem Wójtowi Gminy i dyrektorowi Zespołu Obsługi,

b) uporządkowanie kwestii stosunku pracy zaopatrzeniowca-intendenta, mając na uwadze określenie zgodnego z prawem czasu pracy i kategorii zaszeregowania,

c) wyeliminowanie sprzeczności między postanowieniami regulaminu wynagradzania a maksymalną dopuszczalną kategorią zaszeregowania zaopatrzeniowca-intendenta według przepisów rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych,

d) wnioskowanie przez Pana Dyrektora do Wójta Gminy Piątnica o odbycie podróży służbowej własnym pojazdem za zwrotem kosztów według stawki obowiązującej dla pracowników Gimnazjum.

                Prezes

Regionalnej Izby Obrachunkowej

          w Białymstoku

Do wiadomości:

1. Wójt Gminy Piątnica

2. Regionalna Izba Obrachunkowa w Białymstoku

Zespół w Łomży

W wyniku kontroli w ww. jednostce skierowano pismo z dnia 08 lutego 2016 roku, do organu wykonawczego:

Pan

Krzysztof Ryszard Kozicki

Wójt Gminy Piątnica

         Regionalna Izba Obrachunkowa w Białymstoku przeprowadziła w okresie listopad 2015 r. – styczeń 2016 r. problemową kontrolę gospodarki finansowej Zespołu Obsługi Szkół w Piątnicy. Z ustaleń zawartych w protokole kontroli podpisanym w dniu 22 stycznia 2016 r. przez dyrektora Zespołu i głównego księgowego Zespołu wynika, że wyeliminowanie niektórych nieprawidłowości wymaga podjęcia stosownych czynności przez Pana Wójta.

         Kontrola wykazała, że sposób wykonywania wspólnej obsługi szkół przez Zespół Obsługi Szkół w Piątnicy sprzeciwiał się regulacjom prawnym obowiązującym do końca 2015 r., jest także sprzeczny z obowiązującymi od 1 stycznia 2016 r. przepisami ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2015 r. poz. 1515, ze zm.). Zastępują one obowiązujące dotychczas przepisy art. 5 ust. 9 i art. 5 ust. 7 pkt 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2015 r. poz. 2156, ze zm.), określające zasady wykonywania wspólnej obsługi szkół. Stosownie do art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym… (Dz. U. z 2015 r. poz. 1045) obsługa szkół wykonywana przez Zespół formalnie mogłaby odbywać się na dotychczasowych zasadach do końca 2016 r. Najpóźniej zaś od 2017 r. prawidłowe wykonywanie wspólnej obsługi szkół przez Zespół będzie musiało mieć umocowanie w uchwale Rady Gminy wyznaczającej Zespół jako jednostkę obsługującą oraz wymieniającej obsługiwane szkoły, a także określającej zakres wspólnej obsługi – art. 10b ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym. Mając jednak na uwadze sprzeczny z prawem sposób wykonywania obsługi – opisany szczegółowo w wystąpieniu skierowanym do dyrektora Zespołu Obsługi, którego egzemplarz przekazuję Panu Wójtowi – podjęcie stosownej uchwały, określającej w swej treści zakres obsługi, powinno nastąpić niezwłocznie.

Obecnie obowiązujące przepisy określają wprost, które zagadnienia składające się na gospodarkę finansową nie mogą wchodzić w zakres wspólnej obsługi (art. 10c ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym). Mając na uwadze ustalenia kontroli w szczególności wskazać należy, że jednostka obsługująca nie może naruszać kompetencji dyrektorów obsługiwanych szkół do dysponowania środkami publicznymi. Zastosowanie się do tego obowiązku wymaga otwarcia odrębnych rachunków bieżących dla każdej z obsługiwanych szkół, którymi będą dysponowali dyrektorzy tych szkół (a nie dyrektor Zespołu Obsługi Szkół) wraz z głównym księgowym Zespołu.

Badając wydatki na wynagrodzenia nauczycieli stwierdzono, że liczba godzin ponadwymiarowych realizowana przez niektórych nauczycieli zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych w dalszym ciągu – podobnie jak to stwierdzono podczas poprzedniej kontroli – przekraczała ½ tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć tych nauczycieli. Poprzedni Wójt Gminy Piątnica Edward Łada zatwierdzał w arkuszach organizacyjnych szkół liczby godzin ponadwymiarowych ponad dopuszczalny ustawowy limit dla dyrektora i wicedyrektora Publicznego Gimnazjum w Piątnicy, dyrektora Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Piątnicy oraz dyrektora Szkoły Podstawowej w Kisielnicy.

 Stosownie do art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r. poz. 191, ze zm.), przydzielenie nauczycielowi większej liczby godzin ponadwymiarowych niż ¼ tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin może nastąpić za zgodą nauczyciela, jednak w wymiarze nieprzekraczającym ½ wymiaru. W uchwale Rady Gminy Piątnica z dnia 29 marca 2009 r. w sprawie ustalenia regulaminu określającego wysokość oraz szczegółowe warunki przyznawania nauczycielom dodatków... w dalszym ciągu zawarty jest przepis, że „nauczycielom, którym powierzono stanowiska kierownicze w szkołach Wójt może przydzielić godziny ponadwymiarowe w wymiarze nieprzekraczającym 6 godzin tygodniowo, chyba że z planu nauczanego przedmiotu wynika potrzeba przydziału większej liczby godzin”. Należy podkreślić – podobnie jak to zostało wskazane przez Izbę poprzedniemu Wójtowi E. Ładzie po kontroli Zespołu Obsługi Szkół w Piątnicy przeprowadzonej za okres 2010 r. – że przyznanie nauczycielowi na stanowisku kierowniczym 6 godzin ponadwymiarowych nie naruszałoby postanowień art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela tylko wówczas, gdyby obowiązkowy wymiar godzin nauczania nie był niższy niż 12. Tymczasem obowiązujące obecnie na terenie gminy Piątnica zasady obniżania pensum nauczycielom pełniącym stanowiska kierownicze przewidują 10 godzin jako najwyższy wymiar godzin dla nauczyciela zajmującego stanowisko kierownicze. Może to skutkować, w świetle art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela, przyznaniem godzin ponadwymiarowych w liczbie najwyżej 5.

Przepisy art. 35 Karty Nauczyciela regulują kompleksowo zagadnienie dopuszczalnej liczby godzin ponadwymiarowych. W ustawie brak delegacji dla organu prowadzącego do odmiennego regulowania limitu godzin ponadwymiarowych. Mimo wniosku o zmianę uchwały z 29 marca 2009 r. w tym zakresie, skierowanego po poprzedniej kontroli do byłego Wójta E. Łady, uchwała nadal obowiązuje w niezmienionej treści. W piśmie wskazano również byłemu Wójtowi, aby przy zatwierdzaniu arkuszy organizacyjnych szkół zwrócić uwagę na zgodność liczby godzin ponadwymiarowych z przepisami art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela.

Kontrola wydatków za godziny ponadwymiarowe wykazała, że w próbie obejmującej październik 2014 r. wypłacono wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe zrealizowane w wymiarze naruszającym art. 35 Karty Nauczyciela przez dyrektorów ZSP, SP w Kisielnicy i Gimnazjum oraz wicedyrektora Gimnazjum w łącznej wysokości 1.428,96 zł.

Innego rodzaju nieprawidłowość stwierdzono w zakresie przydzielenia, realizacji i finansowania godzin ponadwymiarowych dyrektora Szkoły Podstawowej w Jeziorku. Miał on przydzielone w roku szkolnym 2013/2014 i 2014/2015 w arkuszu organizacyjnym zajęcia w wymiarze odpowiednio 6 godzin tygodniowo (jako wymiar obowiązkowy) i 2 godziny ponadwymiarowe (razem 8) oraz 6 godzin tygodniowo (jako wymiar obowiązkowy) i 3 godziny ponadwymiarowe (razem 9). Należy podkreślić, że stosowany w rozliczeniach tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin dyrektora był niezgodny z postanowieniami uchwały Nr 88/XXI/2012 Rady Gminy Piątnica z dnia 30 sierpnia 2012 r., albowiem przewidywała ona dla dyrektora tej szkoły, ze względu na ilość oddziałów, 10 godzin obowiązkowego tygodniowego wymiaru. Wynika stąd, że planowane godziny ponadwymiarowe w ilości 2 i 3 powinny być zrealizowane przez dyrektora tej szkoły w ramach tygodniowego, obniżonego przez organ prowadzący (Radę Gminy) wymiaru wynoszącego 10 godzin, a zatem nie mogły być dodatkowo finansowane z budżetu gminy. Jak wynika z przedstawionego kontrolującemu pisma z dnia 6 kwietnia 2004 r., skierowanego przez dyrektora SP w Jeziorku do ówczesnego Wójta Gminy Piątnica, Wójt na piśmie zawierającym wniosek o zmniejszenie pensum wyraził zgodę na obniżenie realizacji tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin dydaktycznych z ośmiu do sześciu od roku 2004/2005, co było kontynuowane również w latach następnych. Należy wskazać, że ówczesny Wójt Gminy Piątnica poprzez zmniejszenie dyrektorowi jego pensum naruszył kompetencję Rady Gminy Piątnica do ustalania obowiązkowego wymiaru godzin dyrektora szkoły. W przepisach uchwały Rady Gminy z dnia 30 sierpnia 2012 r. brak postanowień wskazujących na możliwość modyfikowania przez Wójta przyjętej przez Radę Gminy liczby godzin pensum nauczycieli pełniących funkcje kierownicze w szkołach. Wszelkie pisma Wójta korygujące ustalone przez Radę pensum były zatem bezskuteczne. Jak wynika z ustaleń kontroli tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin dyrektora SP w Jeziorku na rok szkolny 2015/2016 jest zgodny z uchwałą.

Dokonując analizy wynagrodzenia wypłaconego dyrektorowi SP w Jeziorku za październik 2014 r. stwierdzono, że za godziny ponadwymiarowe zrealizowane w tym miesiącu w ilości 15 godzin (co daje średnią tygodniową na poziomie 3,5 godziny) wypłacono wynagrodzenie w kwocie …[5]zł. Zgodnie zaś z obowiązującą uchwałą dyrektor powinien zrealizować te godziny w ramach pensum wynoszącego 10 godzin tygodniowo (3,5 + 6 godzin przyjmowanych bezpodstawnie jako pensum dyrektora = 9,5 godziny). Kwotę …[6] zł należy zatem uznać za wypłaconą bezpodstawnie, wbrew obowiązującym przepisom.

Badając wydatki ponoszone na wynagrodzenia nauczycieli w formie dodatków z tytułu pełnienia funkcji opiekuna stażu stwierdzono naruszenie dyspozycji art. 9c ust. 4 Karty Nauczyciela określającej, iż nauczycielowi stażyście i nauczycielowi kontraktowemu odbywającemu staż, dyrektor szkoły przydziela spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych opiekuna, z tym że w przedszkolach, szkołach i placówkach, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt. 2 ustawy, opiekunem nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowego może być również nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze. Cytowane wyżej uregulowania uniemożliwiają aby opiekunem stażu w szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego był nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze (w tym dyrektor szkoły). Ustalono, że dyrektor i wicedyrektor Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Piątnicy pełnili funkcję opiekuna stażu, pobierając z tego tytułu dodatek w wysokości…[7] zł miesięcznie. Wicedyrektor ZSP w Piątnicy pobiera dodatek od 1 września 2013 r., na mocy pisma wydanego i podpisanego przez dyrektora ZSP. Do dnia końca 2015 r. wypłacono z tego tytułu …[8] zł. Dyrektor ZSP w Piątnicy pobierała dodatek w okresie od 1 września 2013 r. do 31 maja 2014 r., na podstawie zgody wyrażonej przez Wójta Gminy Piątnica w piśmie z dnia 28 sierpnia 2013 r. Następnym pismem, z dnia 26 sierpnia 2014 r., Wójt Gminy Piątnica wyraził zgodę na pełnienie funkcji opiekuna stażu przez dyrektora wobec innego nauczyciela w okresie od 1 września 2014 r. do 31 maja 2017 r. Ogółem do końca 2015 r. dyrektorowi ZSP wypłacono dodatki w łącznej wysokości …[9]zł. Należy wskazać, że dyrektorowi ZSP dodatek wypłacano także za miesiące czerwiec, lipiec i sierpień 2014 r., w których nie pełnił funkcji opiekuna stażu (łącznie …[10]zł).

Ze złożonego przez dyrektora ZSP wyjaśnienia wynika, że funkcja opiekuna stażu nie kończy się w dacie jego formalnego zakończenia, w tym przypadku 31 maja 2014 r., albowiem po złożeniu dokumentów przez nauczyciela kończącego staż wykonywane są jeszcze inne czynności polegające m.in. na redagowaniu oceny opisowej za okres stażu oraz czynności przygotowujące nauczyciela do rozmowy kwalifikacyjnej, zatem również i one, wchodząc w zakres czynności opiekuna stażu, uzasadniają dalsze pobieranie niniejszego świadczenia. Przedstawiona argumentacja nie zasługuje jednak na uwzględnienie, ponieważ obowiązujące w tym zakresie przepisy jednoznacznie wskazują, że wydłużenie czasu stażu, a tym samym i czasu pobierania wynagrodzenia przez jego opiekuna powyżej 9 miesięcy, może nastąpić w enumeratywnie wymienionych przypadkach, określonych w art. 9d ust. 5 i 5a Karty Nauczyciela, które nie dotyczą analizowanego stanu faktycznego. Ponadto uregulowania zawarte w § 11 ust. 2 uchwały Nr 159/XXV/09 Rady Gminy Piątnica z dnia 29 marca 2009 r. w sprawie ustalenia regulaminu określającego wysokość oraz szczegółowe warunki przyznawania nauczycielom dodatków… wskazują, że dodatki funkcyjne, w tym z tytułu opiekuna stażu, nie przysługują m.in. od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nauczyciel zaprzestał pełnienia stanowiska, wychowawstwa lub funkcji, a jeżeli zaprzestanie tego pełnienia nastąpiło pierwszego dnia miesiąca – od tego dnia.

W dniu 21 stycznia 2016 r. dyrektor ZSP w Piątnicy złożyła do protokołu kontroli informację, że pełnione przez nią i wicedyrektora obowiązki opiekuna stażu zostaną z dniem 1 lutego 2016 r. przekazane uprawnionym nauczycielom.

Stwierdzono, że na rachunku Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych Zespołu Obsługi Szkół znajdowała się kwota 7.893,38 zł związana z wydzieleniem środków przeznaczonych na fundusz zdrowotny nauczycieli. Fundusz został ustanowiony uchwałą Nr 127/XXVII/2013 Rady Gminy Piątnica z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie ustalenia Regulaminu Funduszu Zdrowotnego dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach podstawowych, gimnazjum i przedszkolach prowadzonych przez Gminę Piątnica, podjętą na podstawie art. 72 ust. 1 Karty Nauczyciela. Z przywołanego przepisu ustawy wynika, że niezależnie od przysługującego nauczycielowi i członkom jego rodziny prawa do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego, organy prowadzące szkoły przeznaczą corocznie w budżetach odpowiednie środki finansowe z przeznaczeniem na pomoc zdrowotną dla nauczycieli korzystających z opieki zdrowotnej oraz określą rodzaje świadczeń przyznawanych w ramach tej pomocy oraz warunki i sposób ich przyznawania. Zgodnie z ustanowionym przez Radę Gminy Piątnica regulaminem fundusz ten tworzą środki wyodrębnione corocznie w budżecie organu prowadzącego, którymi dysponuje Wójt Gminy. Ujęcie ich na rachunku ZFŚS w Zespole Obsługi świadczy o dokonaniu przez Wójta wydatku z budżetu, mimo że środki nie zostały wykorzystane na cele określone w art. 72 ust. 1 Karty Nauczyciela. Zgodnie z przepisem ustawy środki na te cele powinny być przewidziane corocznie w budżecie, zatem w przypadku ich niewydatkowania w danym roku powinny wygasać zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 263 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Za nieuprawnione należy uznać przelanie środków z budżetu (dokonanie wydatku) na rachunek prowadzony w Zespole Obsługi Szkół mimo niewykorzystania na przepisane prawem i uchwałą cele. Według § 3-5 regulaminu uchwalonego przez Radę Gminy Piątnica środki funduszu dla danej szkoły wynoszą 0,1% rocznego limitu wynagrodzeń osobowych czynnych nauczycieli, tworzą go środki wyodrębnione corocznie w budżecie, a środki niewykorzystane w danym roku przechodzą na rok następny. Zapisu o „przechodzeniu na rok następny” środków niewykorzystanych w danym roku nie można interpretować w oderwaniu od przepisów ustawy o finansach publicznych. Na tle zasad wykonywania budżetu jedyną dopuszczalną interpretacją jest przyjmowanie planu wydatków na ten cel w kwocie przewidzianej na dany rok (wynikającej z § 3 regulaminu), powiększonej dodatkowo o limit niewykorzystany w roku poprzedzającym. Jednocześnie rozważenia wymaga zasadność utrzymywania takich postanowień regulaminu, ponieważ może to skutkować nieuzasadnionym kumulowaniem środków funduszu w kolejnych latach, ponad faktyczne potrzeby.

Mając na uwadze powyższą argumentację, Dyrektorowi Zespołu Obsługi Szkół zaleciłem dokonanie zwrotu tych środków na rachunek budżetu.

Reasumując, dla usunięcia części stwierdzonych w trakcie kontroli Zespołu Obsługi Szkół nieprawidłowości niezbędne jest podjęcie przez Pana Wójta stosownych działań, polegających na:

a) przygotowaniu projektu uchwały umocowującej Zespół Obsługi Szkół do wykonywania obsługi szkół na podstawie obowiązujących od 1 stycznia 2016 r. przepisów ustawy o samorządzie gminnym,

b) niezwłocznym podjęciu – w porozumieniu z dyrektorem ZOS i dyrektorami szkół – działań w celu zapewnienia otwarcia odrębnych rachunków bieżących dla każdej szkoły,

c) przedłożeniu Radzie Gminy projektu zmiany uchwały Rady Gminy z dnia 29 marca 2009 r., która będzie polegała na wykreśleniu zapisów przewidujących możliwość realizacji przez nauczycieli zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych 6 godzin ponadwymiarowych niezależnie od ustalonego im tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin,

c) zwróceniu uwagi przy zatwierdzaniu arkuszy organizacyjnych szkół na zgodność liczby godzin ponadwymiarowych z przepisami art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela,

d) zobowiązaniu dyrektora ZOS w Piątnicy do obliczenia łącznej kwoty wynagrodzenia wypłaconego bezpodstawnie dyrektorowi SP w Jeziorku za realizację godzin ponadwymiarowych, które powinien realizować w ramach tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin ustalonego przez Radę Gminy oraz wystąpieniu do dyrektora SP w Jeziorku o zwrot bezpodstawnie otrzymanej kwoty (z uwzględnieniem okresu przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy); poinformowanie RIO w Białymstoku o efektach finansowych podjętych działań,

e) zapewnieniu przez Pana Wójta – jako wykonującego obowiązki pracodawcy wobec dyrektorów szkół – wyeliminowania przypadków pełnienia przez dyrektora funkcji opiekuna stażu,

f) wskazaniu dyrektorom szkół na niezgodność z prawem faktu przyznawania funkcji opiekuna stażu nauczycielom zatrudnionym na stanowiskach kierowniczych,

g) wystąpieniu do dyrektora ZSP w Piątnicy o zwrot kwoty …[11] zł wypłaconej mu za okres, w którym nie miał formalnie powierzonego pełnienia funkcji opiekuna stażu,

h) zapewnieniu zaprzestania praktyki przelewania na rachunek ZFŚS Zespołu Obsługi Szkół niewykorzystanych w danym roku środków przewidzianych w budżecie na fundusz zdrowotny nauczycieli.

                 Prezes

Regionalnej Izby Obrachunkowej

          w Białymstoku

Do wiadomości:

Regionalna Izba Obrachunkowa w Białymstoku

Zespół w Łomży