Kontrola doraźna gospodarki finansowej

przeprowadzona w Szkole Podstawowej Nr 9 w Białymstoku

przez inspektora Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku

Ustalenia kontroli zostały zawarte w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 27 marca 2020 roku (znak: RIO.I.6003-8/20), o treści jak niżej:

Pani

Edyta Haraburda

Dyrektor

Szkoły Podstawowej Nr 9

w Białymstoku

Regionalna Izba Obrachunkowa w Białymstoku przeprowadziła, na podstawie art. 1 ust. 1 oraz art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 2137), doraźną kontrolę gospodarki finansowej w Szkole Podstawowej Nr 9 w Białymstoku, obejmując jej zakresem zagadnienia związane z osiąganiem przez miasto Białystok wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli, o których mowa w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2019 r. poz. 2215, ze zm.) oraz przeznaczaniem opłat pobranych za żywienie uczniów.

W związku z kontrolą wydatków faktycznie poniesionych na wynagrodzenia nauczycieli analizie poddano m.in. realizację przez Panią Dyrektor i wicedyrektora Szkoły tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć wynikającego z uchwały Nr XLVIII/566/05 Rady Miejskiej Białegostoku z dnia 24 października 2005 r. określającej zasady udzielania i rozmiar obniżek tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dyrektorom, wicedyrektorom oraz nauczycielom pełniącym inne stanowiska kierownicze w szkole. Z uchwały wynika, że dyrektor w szkole liczącej 17 i więcej oddziałów realizuje 3 godziny pensum a wicedyrektor 7 godzin. Natomiast w szkole posiadającej od 9 do 16 oddziałów dyrektor realizuje 5 godzin a wicedyrektor 9 godzin pensum tygodniowo. Szkoła Podstawowa Nr 9 w roku szkolnym 2018/2019 posiadała 16 oddziałów a w roku szkolnym 2019/2020 do listopada posiadała 17 oddziałów a od grudnia 19 oddziałów.

Z ustaleń kontroli wynika, że Pani Dyrektor w roku szkolnym 2018/2019 realizowała 3,56 godzin dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych tygodniowo (o 1,44 tygodniowo mniej niż to wynika z uchwały Rady Miejskiej) a w roku szkolnym 2019/2020 realizuje Pani 5,54 godzin (o 2,54 więcej niż wynika z uchwały).

Natomiast wicedyrektor po powołaniu na to stanowisko od listopada 2018 r., w roku szkolnym 2018/2019 realizowała 10 godzin dydaktycznych, zaś w roku szkolnym 2019/2020 realizuje 9 godzin. Zgodnie z uchwałą Rady Miejskiej z dnia 24 października 2005 r. i podaną wyżej liczbą oddziałów w Szkole w roku szkolnym 2018/2019 wicedyrektor powinna realizować 9 godzin pensum a w roku szkolnym 2019/2020 – 7 godzin. Od listopada roku szkolnego 2018/2019 wicedyrektora realizowała więc o 1 godzinę więcej od pensum po obniżce a w roku szkolnym 2019/2020 realizuje o 2 godziny więcej niż pensum po obniżce.

Jak wynika z ustaleń kontroli, ani Pani Dyrektor ani wicedyrektor nie otrzymywały wynagrodzenia za godziny realizowane ponad wynikające z uchwały pensum, które to godziny powinny być dodatkowo wynagradzane jako godziny ponadwymiarowe.

Odnośnie realizowanego przez Panią wymiaru wyjaśniła Pani, że (…) pensum poszczególnych nauczycieli, czyli liczba godzin obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych zostało określone w art. 42 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (…). Ponadto zgodnie z art. 42 ust. 5c ww. ustawy (obowiązuje do 1 września 2018 r.) nauczycielom realizującym w ramach stosunku pracy obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin zajęć tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć ustala się jako iloraz łącznej liczby realizowanych godzin i sumy części etatów realizowanych w ramach poszczególnych tygodniowych wymiarów godzin zajęć (…) Godziny wyliczone ponad wymiar stanowią godziny ponadwymiarowe. Szczegółowe wyjaśnienia ww. przepisu  znajdują się na stronie: https://www.gov.pl/web/edukacja/ustalanie-laczonego-pensum-wedlug-znowelizowanych-przepisow-ustawy-karta-nauczyciela-2. Z powyższego wynika, iż ten przepis ma zastosowania właśnie w moim przypadku. W roku szkolnym 2019/2020 realizuję następujące obowiązki:

- świetlica – 5 godzin/tyg. z pensum 26,

- doradztwo zawodowe 20 godzin rocznie z pensum 20 (tygodniowo 0,54 godz.),

- zniżkę dyrektora szkoły – 15 godz./tyg. z pensum 18

Zgodnie z zatwierdzonym aneksem arkuszem organizacyjnym szkoły na rok szkolny 2019/2020 mój obowiązkowy tygodniowy wymiar zajęć wynosi 20 (pensum). Pozostałe 0,6 godz. (0,3 et.) są godzinami ponadwymiarowymi. Jednocześnie informuje, iż arkusz organizacyjny jest dokumentem określającym organizację pracy szkoły na dany rok szkolny i jest corocznie zatwierdzany przez organ prowadzący szkołę, czyli stanowi formalną zgodę na realizowanie godzin przez poszczególnych pracowników.

Odnośnie pensum wicedyrektora wyjaśniła Pani natomiast, iż (…) Od 1 listopada 2018 r. zostały powierzone jej obowiązki wicedyrektora szkoły. W związku z powyższym od 1 września 2018 r. do 29 października 2018 r. realizowała 26 godziny jako nauczyciel, natomiast od 1 listopada 2018 r. 10 godzin dydaktycznych i 9 godz. zniżki.  Czyli miała przydzieloną 1 godzinę ponadwymiarową, która wynikała z tego, iż nie chcąc zmieniać wychowawcy w klasie III b w trakcie roku szkolnego postanowiono pozostawić tę godzinę w przydziałach Pani (…). Powyższe zostało zatwierdzone przez organ prowadzący w postaci aneksu do arkusza organizacyjnego szkoły na rok szkolny 2018/2019 (…) W związku z brakiem zapewnienia godzin dydaktycznych Pani (…) wicedyrektorowi zniżka wicedyrektora została ustalona na 9 za zgodą organu prowadzącego. Potwierdzeniem tego faktu jest zatwierdzony przez organ prowadzący szkołę aneks do arkusza organizacyjnego na rok szkolny 2019/2020. Ponadto pragnę podkreślić, iż organ prowadzący szkołę wyrażając zgodę na inny wymiar zniżek dyrektora i wicedyrektora niż zostało to określone w uchwale Nr XLVIII/566/05 Rady Miejskiej Białegostoku z dnia 24 października 2005 r. w sprawie zasad udzielania i rozmiaru zniżek tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć (…) określa liczbę godzin obowiązkowych wicedyrektora kierował się przede wszystkim tym, iż Szkoła Podstawowa Nr 9 im. 42 Pułku Piechoty w Białymstoku jest szkołą przekształconą z Publicznego Gimnazjum Nr 2 im. 42 Pułku Piechoty w Białymstoku i związku z tym mającą trudność dokonaniu rekrutacji uczniów oraz zachowaniem dotychczasowej organizacji szkoły. (…) – str. 2-6 protokołu kontroli.

Odnosząc się do zaprezentowanej treści wyjaśnień należy podkreślić, że:

- z dostępnej na stronie BIP Urzędu Miejskiego w Białymstoku uchwały Rady Miejskiej z dnia 24 października 2005 r. nie wynika, aby zaprezentowany przez Panią Dyrektor i zatwierdzony przez organ prowadzący sposób obliczania przysługującego Pani pensum miał uzasadnienie w treści uchwały. Według § 1 uchwały tygodniowy wymiar godzin zajęć dyrektora oraz innego nauczyciela zatrudnionego na stanowisku kierowniczym obniża się do wymiaru określonego w załączniku do uchwały (tj. odpowiednio do 5 i 3 godzin). Brak w uchwale postanowień, które różnicowałyby te zasady ze względu na fakt, iż nauczyciel zajmujący stanowisko dyrektora w ramach stosunku pracy realizuje obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin. Uchwała organu stanowiącego jest jedynym źródłem prawa określającym wymiar godzin nauczyciela po obniżce. Jeżeli ustala ten wymiar w sposób jednoznaczny i ogólny dla wszystkich nauczycieli, to nie ma uzasadnienia prawnego domniemywanie przez dyrektora szkoły (sporządzającego projekt arkusza organizacji szkoły) czy Prezydenta Miasta (zatwierdzającego organizację) odrębnych rozwiązań, które miałyby dotyczyć nauczyciela o podstawowym wymiarze godzin innym niż 18. Z treści uchwały Rady również nie wynika, aby ustalone pensum po obniżce miało mieć zastosowanie tylko do nauczycieli z podstawowym tygodniowym wymiarem godzin na poziomie 18 godzin;

- z uchwały nie wynika kompetencja dla Prezydenta Miasta do podwyższania ustalonego uchwałą przez Radę Miejską pensum po obniżce obowiązującego nauczyciela na stanowisku kierowniczym. Zatem wskazywana przez Panią Dyrektor okoliczność zatwierdzenia przez organ prowadzący arkusza organizacyjnego zawierającego taką liczbę godzin pensum wicedyrektora nie świadczy o jej prawidłowości.

           Przedstawione wnioski zachowują aktualność także na tle przepisów podjętej w dniu 4 marca 2020 r. przez Radę Miasta Białegostoku uchwały Nr XXII/345/20 w sprawie zasad udzielania i rozmiaru zniżek tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych dyrektorów i wicedyrektorów oraz nauczycieli, pełniących inne stanowiska kierownicze w przedszkolach, szkołach oraz placówkach prowadzonych przez Miasto Białystok, która wejdzie w życie z dniem 1 września 2020 r.

           Stosowne uwagi w przedstawionym zakresie przekażę odrębnym pismem Prezydentowi Miasta Białegostoku, jako organowi prowadzącemu Szkołę zatwierdzającemu arkusz organizacyjny oraz zobowiązanemu do wykonywania przepisów uchwały w tej sprawie.

W zakresie ustalenia danych na potrzeby sporządzenia przez Prezydenta Miasta Białegostoku sprawozdania, o którym mowa w art. 30a ust. 4 Karty Nauczyciela, nie stwierdzono nieprawidłowości co do struktury zatrudnienia w 2019 r. nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego. Z kolei w kwestii ustalania wydatków faktycznie poniesionych na wynagrodzenia nauczycieli stwierdzono, że do wydatków 2019 r. nie ujmowano składek ZUS i innych obciążeń (obciążających nauczycieli) od wynagrodzeń za grudzień 2018 r. opłaconych w styczniu 2019 r. w kwocie 39.407,32 zł (które najprawdopodobniej ujęto w wydatkach za 2018 r.), z czego nauczycieli stażystów dotyczy 2.883,10 zł, kontraktowych 4.057,27 zł, mianowanych 3.531.25 zł i dyplomowanych 28.935,70 zł. Natomiast w wydatkach 2019 r. ujęto składki ZUS od wynagrodzeń grudniowych nauczycieli opłacone w 2020 r. w kwocie 52.533,64 zł, z czego nauczycieli stażystów dotyczy 5.814,76 zł, kontraktowych 6.683,07 zł, mianowanych 3.099,48 zł i dyplomowanych 36.936,33 zł.

W myśl art. 30a ust. 1 Karty Nauczyciela w terminie do dnia 20 stycznia każdego roku organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego przeprowadza analizę „poniesionych w poprzednim roku kalendarzowym” wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3 Karty Nauczyciela, oraz średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego. Zatem do wydatków na potrzeby sporządzenia sprawozdania należy zaliczać tylko kasowo zrealizowane w danym roku kalendarzowym (w tym przypadku w 2019 r.) wydatki na wynagrodzenia nauczycieli, w tym także składki ZUS i inne pochodne. W związku z tym kwotę wydatków na wynagrodzenia nauczycieli poniesionych w 2019 r. – zawartą w informacji przekazanej do Urzędu Miejskiego – należy zwiększyć w przypadku nauczycieli mianowanych o 431,77 zł a w przypadku nauczycieli stażystów, kontraktowych i dyplomowanych zmniejszyć odpowiednio o 2.931,66 zł, 2.625,80 zł i 8.000,63 zł – str. 6-9 protokołu kontroli.

Kontrola przeznaczania dochodów pobranych od uczniów za żywienie w Szkole wykazała, że badana jednostka wybiera w trybie zamówień publicznych dostawcę obiadów do stołówki szkolnej, zaś rodzice opłacają jedynie koszt zakupu artykułów żywnościowych zużytych do przygotowania dostarczanych posiłków, co jest pochodną prawidłowego skonstruowania warunków zamówienia – polegającego na zobowiązaniu wykonawców do podawania ceny w rozbiciu na koszt artykułów żywnościowych zużytych do przygotowania obiadu oraz pozostałe koszty wpływające na cenę jednego obiadu. W ten sposób zapewniono przestrzeganie art. 106 ust. 4 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2019 r. poz. 1148, ze zm.), ponieważ z budżetu miasta opłacane są inne koszty dostarczenia posiłków nabywanych przez uczniów niż koszt artykułów żywnościowych zużytych do ich przygotowania. Wykonawca wystawia w praktyce dwie faktury. W jednej – opłacanej ze środków budżetu miasta – uwidoczniona jest suma innych kosztów składających się na cenę nabywanego przez Szkołę posiłku, zaś w drugiej – opłacanej z wyodrębnionego rachunku dochodów, na którym gromadzone są wpłaty za obiady – koszt odpowiadający artykułom żywnościowym zużytym do przygotowania zakupionych obiadów.

Zaprezentowany system zapewniałby automatycznie prawidłowość rozliczeń w sytuacji, gdyby z posiłków korzystali wyłącznie uczniowie, za których koszty przygotowania i dostarczenia posiłków powinien w świetle przepisów art. 106 Prawa oświatowego pokryć organ prowadzący. Tymczasem, jak wynika z ustaleń kontroli, na wyodrębnionym rachunku dochodów gromadzono także wpłaty za żywienie uczniów finansowane ze środków zewnętrznych (w przypadku OPS z innych gmin wnoszone w pełnej wysokości wynikającej z umowy z dostawcą, tj. obejmujące również inne koszty posiłku niż „wsad do kotła”) oraz wpłaty wnoszone przez korzystających z posiłków nauczycieli – które poza tym, że obejmowały całość ceny z umowy z dostawcą to zawierały jeszcze dodatkowy narzut stosowany przez Szkołę. Przykładowo, według umowy na 2019 r. koszt „wsadu do kotła” wynosił 2,70 zł a koszt przygotowania i dowodu 1,62 zł – łącznie 4,32 zł, którą to kwotą Szkołę obciążał wykonawca. Z kolei od nauczycieli pobierano łączną opłatę w wysokości 6,16 zł (z dodatkowym narzutem 1,84 zł).

Podana w przykładzie kwota 1,62 zł (koszt przygotowania i dowozu obiadu według umowy) finansowana jest zatem w praktyce przez budżet miasta od wszystkich posiłków, ponieważ obejmowana jest odrębną fakturą wykonawcy opłacaną z planu wydatków budżetowych Szkoły, zawierającą koszty przygotowania i dowozu wszystkich sprzedanych obiadów. System taki powoduje, że ekonomicznie to budżet miasta jest bezpodstawnie obciążany kosztami przygotowania i dowozu posiłków zakupionych przez nauczycieli czy OPS z innych gmin (w 2019 r. 1,62 zł za każdy obiad). Środki wpłacone przez te podmioty w części obejmującej sfinansowanie kosztów przygotowania i dowozu obiadów wpływają zaś na wyodrębniony rachunek dochodów SP Nr 9 i pozostają do dyspozycji Szkoły. Częściowo były one wydatkowane przez Panią Dyrektor na środki czystości – w 2019 r. była to kwota 210 zł, zaś w 2018 r. – 1.770,25 zł; dodatkowo w 2018 r. kwotę 42 zł zwrócono do budżetu miasta. (Zastrzec przy tym należy, że nie budzi uwag, aby Szkoła pozostawiała do swojej dyspozycji na wyodrębnionym rachunku dodatkowy narzut pobierany od nauczycieli – wynoszący w 2019 r. 1,84 zł od każdego obiadu).

Podane wyżej kwoty gromadzone na wyodrębnionym rachunku i pozostałe do dyspozycji Pani Dyrektor – dotyczące części ceny przypadającej na koszty przygotowania i dowozu za podmioty, za które miasto nie ma obowiązku ich finansować – byłyby wyższe, gdyby nie fakt opłacenia z nich części grudniowych faktur za przygotowanie i dowóz posiłków w 2018 i 2019 r., wynikający – jak wyjaśniono – z niedostatku środków pozostających w planie finansowym wydatków budżetowych Szkoły. Według ustaleń kontroli w grudniu 2019 r. opłaciła Pani z wyodrębnionego rachunku część faktury za przygotowanie i dowóz posiłków w wysokości 3.100,56 zł. Mimo tego, obliczenia dokonane podczas kontroli wskazują, że budżet miasta nadal mógł ponieść w 2019 r. ekonomiczny koszt przygotowania i dowozu innych posiłków niż nabywane przez uczniów w wysokości około 993 zł. W 2018 r. z wyodrębnionego rachunku opłacono zaś część grudniowej faktury za przygotowanie i dowóz w wysokości 500 zł.

Innego rodzaju nieprawidłowością w zakresie zagadnienia żywienia uczniów był brak zgodności części faktur wystawianych przez wykonawcę z postanowieniami umowy w zakresie podziału ceny wynikającej z przetargu na koszty „wsadu do kotła” oraz koszty przygotowania i dowozu. Zgodnie z umową obowiązującą w 2019 r. koszt „wsadu do kotła” wynosił 2,70 zł, zaś koszt przygotowania i dowozu 1,62 zł. Z wystawianych faktur wynikała natomiast cena 2,86 zł za „wsad do kotła” oraz 1,46 zł jako koszty przygotowania i dowozu jednego obiadu (łączna cena 4,32 zł zgodna z przetargiem). Jak wynika z ustaleń kontroli, były to składniki ceny wynikające z umowy obowiązującej w 2018 r.

Analiza tego zagadnienia za 2018 r. wykazała natomiast, że w okresie luty-czerwiec 2018 r. wykonawca wyceniał w fakturach jeden obiad na 4,39 zł (3 zł koszt artykułów żywnościowych oraz 1,39 zł przygotowanie i dowóz), podczas gdy umowa przewidywała cenę łączną 4,32 zł za posiłek. Łącznie nadpłacono wykonawcy kwotę 767,34 zł względem postanowień umowy. Według wyjaśnień wynikało to z braku należytej weryfikacji faktur, zaś wykonawca stosował ceny z poprzedniej umowy.

Niezgodność stawek z umową powodowała m.in. rozbieżności między kwotami pobieranymi za „wsad do kotła” (zgodnie z umową) a faktycznie opłacanymi fakturami wykonawcy w tym zakresie – str. 9-16 protokołu kontroli.

Mając na uwadze ustalenia kontroli, na podstawie art. 9 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, zalecam:

1. W zakresie realizowania przez Panią Dyrektor i wicedyrektora Szkoły pensum po obniżce określonego przez organ stanowiący miasta:

a) przygotowywanie projektu arkusza organizacyjnego Szkoły zawierającego tygodniowy wymiar godzin zajęć zgodny z postanowieniami uchwały Rady Miasta,

b) obliczenie liczby godzin pensum określonego uchwałą Rady, które nie zostały zrealizowane przez Panią Dyrektor w roku szkolnym 2018/2019 oraz liczby godzin, które zrealizowała Pani w roku szkolnym 2019/2020 powyżej ustalonego pensum i dokonanie ich wyceny a następnie skompensowania ustalonych kwot w celu rozliczenia wynagrodzenia; poinformowanie RIO w Białymstoku o skutkach finansowych rozliczenia,

c) obliczenie godzin zrealizowanych przez wicedyrektora w roku szkolnym 2018/2019 i 2019/2020 powyżej pensum określonego uchwałą Rady. Dokonanie ich wyceny oraz wypłacenie wicedyrektorowi należnego wynagrodzenia za godziny zrealizowane ponad obowiązujący wymiar; poinformowanie RIO w Białymstoku o kwocie wypłaconego wicedyrektorowi wynagrodzenia.

2. W zakresie ustalania danych na potrzeby analizy osiągania średnich wynagrodzeń nauczycieli:

a) uwzględnianie w kwocie wydatków poniesionych na wynagrodzenia w danym roku wyłącznie wydatków kasowo zrealizowanych w tym roku,

b) skorygowanie o ustalenia kontroli i przekazanie do Urzędu Miejskiego danych o wydatkach poniesionych na wynagrodzenia nauczycieli w 2019 r.

3. W zakresie pobierania opłat za żywienie i realizacji wydatków związanych ze świadczeniem usługi cateringowej:

a) zorganizowanie systemu pobierania opłat za obiady i opłacania faktur wystawianych przez dostawcę w ten sposób, aby budżet miasta nie był obciążany finalnie ekonomicznym kosztem przygotowania i dowozu innych posiłków niż posiłki sprzedawane uczniom,

b) zapewnienie rzetelnej weryfikacji zgodności z umową stawek ujętych w fakturach wystawianych przez dostawcę posiłków,

c) wystąpienie do dostawcy posiłków o zwrot kwoty 767,34 zł pobranej w 2018 r. nienależnie w wyniku stosowania niezgodnych z umową stawek za posiłki.

O sposobie wykonania wniosków pokontrolnych proszę powiadomić Regionalną Izbę Obrachunkową w Białymstoku, w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia.

Dodatkowo informuję o możliwości składania, w terminie 14 dni od daty otrzymania wystąpienia pokontrolnego, zastrzeżeń do zawartego w wystąpieniu wniosku, za pośrednictwem Prezesa RIO do Kolegium Izby, zgodnie z art. 9 ust. 3-4 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych. Bieg 30-dniowego terminu ulegnie wówczas zawieszeniu.

Podstawą zgłoszenia zastrzeżeń może być tylko zarzut naruszenia prawa poprzez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie.

      Prezes

Regionalnej Izby Obrachunkowej

  w Białymstoku

Do wiadomości:

Prezydent Miasta Białegostoku

           W wyniku kontroli w ww. jednostce skierowano pismo z dnia 27 marca 2020 roku (znak: RIO.I.6003-2/4/8/2020), do organu wykonawczego:

Pan

Tadeusz Truskolaski

Prezydent Miasta Białegostoku

Regionalna Izba Obrachunkowa w Białymstoku przeprowadziła w I kwartale 2020 r. doraźne kontrole w Szkole Podstawowej Nr 9 w Białymstoku, Przedszkolu Samorządowym Nr 4 w Białymstoku i Przedszkolu Samorządowym Nr 22 w Białymstoku. Zakresem kontroli objęto zagadnienia związane z osiąganiem przez miasto Białystok wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli, o których mowa w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2019 r. poz. 2215, ze zm.) oraz przeznaczaniem opłat pobranych za żywienie uczniów i przedszkolaków. Stwierdzone podczas tych kontroli nieprawidłowości i uchybienia zawarte zostały w wystąpieniach pokontrolnych wystosowanych do dyrektorów wymienionych jednostek oświatowych, których egzemplarze przekazuję Panu Prezydentowi. Z ustaleń kontroli wynika, że wyeliminowanie niektórych ze stwierdzonych nieprawidłowości wymaga podjęcia stosownych czynności przez Pana Prezydenta.

           W kontrolowanych jednostkach stwierdzono błędne ustalanie kwoty wydatków poniesionych na wynagrodzenia nauczycieli na potrzeby analizy osiągania średnich wynagrodzeń nauczycieli. Polega ono na tym, że na potrzeby analizy za 2019 r. wydatki ze stycznia 2019 r. dotyczące pochodnych od wynagrodzeń za grudzień 2018 r. były bezpodstawnie pominięte w sumie wydatków, natomiast bezpodstawnie zaliczano do wydatków na wynagrodzenia poniesionych w 2019 r. pochodne wypłacone w styczniu 2020 r. związane z wynagrodzeniami za grudzień 2019 r. W myśl art. 30a ust. 1 Karty Nauczyciela w terminie do dnia 20 stycznia każdego roku organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego przeprowadza analizę „poniesionych w poprzednim roku kalendarzowym” wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3 Karty Nauczyciela, oraz średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego. Zatem do wydatków na potrzeby sporządzenia sprawozdania należy zaliczać wyłącznie wydatki kasowo zrealizowane w roku, za który przeprowadzana jest analiza, co jest zgodne z zasadą ustalania kwoty wydatków wykonanych budżetu jednostki samorządu terytorialnego za dany rok, określoną m.in. w art. 40 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 869, ze zm.).

Ustalenia kontroli wskazują, że przyczyną powstawania tego błędu jest program płacowy stosowany przez jednostki oświatowe, ponieważ posiada on funkcję automatycznego generowania i transferowania do Urzędu Miejskiego danych na potrzeby analizy osiągania średnich wynagrodzeń nauczycieli, z której to funkcji korzystała każda z badanych jednostek. Zaprezentowany sposób ustalania wydatków za dany rok wynika z ustawień programu.

Podczas kontroli zagadnień organizacyjnych w Przedszkolu Samorządowym Nr 22 stwierdzono, że zarządzeniem Nr 9/2018 z dnia 30 sierpnia 2018 r. dyrektor Przedszkola wyznaczyła nauczyciela Przedszkola do jej zastępowania w czasie nieobecności. Według ustaleń kontroli, o zgłoszeniu kandydatury nauczyciela, który ma zastępować dyrektora Przedszkola, dyrektor poinformowała organ prowadzący pismem z dnia 28 sierpnia 2017 r. Kontrolującemu nie okazano jednakże formalnego stanowiska organu prowadzącego w sprawie wyznaczenia nauczyciela zastępującego. W Przedszkolu Nr 22 nie ma obowiązku zatrudniania wicedyrektora w świetle przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2019 r. poz. 1148, ze zm.). W związku z tym, zgodnie z art. 68 ust. 9 Prawa oświatowego, w przypadku nieobecności dyrektora szkoły w szkołach i placówkach, w których nie utworzono stanowiska wicedyrektora, zastępuje go inny nauczyciel tej szkoły lub placówki, wyznaczony przez organ prowadzący. Z ustaleń kontroli i wyjaśnienia dyrektora wynika, że w praktyce ma miejsce dorozumiewanie zgody na zastępowanie dyrektora przez wskazanego nauczyciela przy każdym zgłaszaniu do organu prowadzącego nieobecności dyrektora. W ocenie Izby praktyka ta nie czyni jednakże zadość ustawowej dyspozycji przewidującej ogólne wyznaczenie takiego nauczyciela przez organ prowadzący, mające zastosowanie w przypadku każdorazowej nieobecności dyrektora.

           W Szkole Podstawowej Nr 9 stwierdzono realizację przez dyrektora i wicedyrektora tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć niewynikającego z uchwały Nr XLVIII/566/05 Rady Miejskiej Białegostoku z dnia 24 października 2005 r. określającej zasady udzielania i rozmiar obniżek tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dyrektorom, wicedyrektorom oraz nauczycielom pełniącym inne stanowiska kierownicze w szkole. Szczegółowe rozbieżności w zakresie ilości godzin opisane są w wystąpieniu pokontrolnym skierowanym do dyrektora SP Nr 9, które przekazuję do Pana wiadomości.

           Według wyjaśnień dyrektora SP Nr 9 przy ustalaniu wymiaru godzin zajęć dyrektora po obniżce stosowano – nieprzewidziane uchwałą Rady – zasady w związku z tym, że podstawowy wymiar godzin zajęć dyrektora (bez obniżki) jest łączony dla stanowisk o różnym tygodniowym wymiarze. Należy jednak podkreślić, że według § 1 uchwały tygodniowy wymiar godzin zajęć dyrektora oraz innego nauczyciela zatrudnionego na stanowisku kierowniczym obniża się do wymiaru określonego w załączniku do uchwały (tj. odpowiednio do 5 i 3 godzin w zależności od liczby oddziałów). Brak w uchwale postanowień, które różnicowałyby te zasady ze względu na fakt, iż nauczyciel pełniący funkcję dyrektora w ramach stosunku pracy realizuje obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin. Uchwała organu stanowiącego jest jedynym źródłem prawa określającym wymiar godzin nauczyciela po obniżce. Jeżeli ustala ten wymiar w sposób jednoznaczny i ogólny dla wszystkich nauczycieli, to nie ma uzasadnienia prawnego domniemywanie przez dyrektora szkoły (sporządzającego projekt arkusza organizacji szkoły) czy Prezydenta Miasta (zatwierdzającego organizację) odrębnych rozwiązań, tylko z tego względu, że podstawowy wymiar godzin danego nauczyciela jest inny niż 18 tygodniowo. Z treści uchwały Rady nie wynika, aby ustalone w jej treści pensum po obniżce miało mieć zastosowanie tylko do nauczycieli z podstawowym tygodniowym wymiarem na poziomie 18 godzin.

           Odmienne ustalanie tygodniowego wymiaru godzin po obniżce tylko z tego powodu, że nauczyciel zajmujący stanowisko dyrektora w ramach stosunku pracy realizuje obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin nie ma umocowania także w świetle przepisów podjętej w dniu 4 marca 2020 r. przez Radę Miasta Białegostoku uchwały Nr XXII/345/20 w sprawie zasad udzielania i rozmiaru zniżek tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych dyrektorów i wicedyrektorów oraz nauczycieli, pełniących inne stanowiska kierownicze w przedszkolach, szkołach oraz placówkach prowadzonych przez Miasto Białystok, która wejdzie w życie z dniem 1 września 2020 r.

Z kolei tygodniowy wymiar godzin zajęć wicedyrektora SP Nr 9 powinien zgodnie z uchwałą z 2005 r. wynosić 9 godzin w roku szkolnym 2018/2019 i 7 godzin w roku szkolnym 2019/2020, natomiast w praktyce wynosił odpowiednio 10 i 9 godzin. Według wyjaśnień dyrektora wymiar taki stosowano, ponieważ został zatwierdzony w arkuszu organizacyjnym przez organ prowadzący. Należy wskazać, że zarówno z uchwały z dnia 24 października 2005 r., jak i z uchwały z dnia 4 marca 2020 r. nie wynika kompetencja dla Prezydenta Miasta do podwyższania uchwalonego przez Radę Miejską pensum po obniżce, obowiązującego nauczyciela na stanowisku kierowniczym. Zatem wskazywana przez dyrektora okoliczność zatwierdzenia przez organ prowadzący arkusza organizacyjnego zawierającego wyższą liczbę godzin pensum wicedyrektora nie świadczy o prawidłowości realizowanego pensum.

W ocenie Regionalnej Izby Obrachunkowej, dla usunięcia części nieprawidłowości stwierdzonych w trakcie kontroli – których charakter wskazuje na prawdopodobieństwo powielania także w innych jednostkach oświatowych prowadzonych przez miasto Białystok – niezbędne jest podjęcie przez Pana Prezydenta stosownych działań, polegających na:

a) zapewnieniu zmodyfikowania ustawień programu płacowego stosowanego przez jednostki oświatowe miasta w taki sposób, aby do wydatków poniesionych na potrzeby analizy osiągania średnich wynagrodzeń nauczycieli w danym roku były zaliczane wyłącznie wydatki faktycznie zrealizowane w tym roku;

b) formalnym wyznaczeniu nauczyciela zastępującego dyrektora Przedszkola Samorządowego Nr 22, jak tego wymaga art. 68 ust. 9 Prawa oświatowego oraz zapewnienie przeprowadzenia analizy przestrzegania tego przepisu w odniesieniu do wszystkich szkół i przedszkoli prowadzonych przez miasto, w których nie zostało utworzone stanowisko wicedyrektora;

c) zapewnieniu w arkuszach organizacyjnych jednostek oświatowych zgodności pensum nauczycieli na stanowiskach kierowniczych z obowiązującą uchwałą organu stanowiącego w tym zakresie, mając na uwadze, że uchwała ta stanowi jedyne źródło prawa określające wysokość pensum tych nauczycieli w szkołach prowadzonych przez miasto; ewentualnie rozważenie przedłożenia Radzie Miasta projektu zmiany uchwały z dnia 4 marca 2020 r., określającego:

- odrębne zasady ustalania obniżonego pensum nauczycielom na stanowiskach kierowniczych, którzy w ramach stosunku pracy realizują obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin – jeżeli wolą jednostki jest odmienne traktowanie takich przypadków,

- kompetencję dla Prezydenta Miasta do podwyższania pensum uchwalonego przez Radę w uzasadnionych przypadkach.

   Prezes

Regionalnej Izby Obrachunkowej

  w Białymstoku