Kontrola problemowa gospodarki finansowej

przeprowadzona w Urzędzie Miejskim w Suchowoli

przez inspektora Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku

Zespół w Suwałkach

           Ustalenia kontroli zostały zawarte w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 30 października 2018 roku (znak: RIO.V.6002-5/18), o treści jak niżej:

Pan

Michał Grzegorz Matyskiel

Burmistrz Suchowoli

W wyniku problemowej kontroli gospodarki finansowej gminy Suchowola za 2017 r. przeprowadzonej w Urzędzie Miejskim w Suchowoli na podstawie art. 1 ust. 1 oraz art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 561) przez inspektora Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku Zespół w Suwałkach, stwierdzono nieprawidłowości i uchybienia opisane w protokole kontroli, którego egzemplarz pozostawiono w kontrolowanej jednostce.

Zakresem kontroli objęto dochody z tytułu podatków i opłat lokalnych, dla których organem podatkowym pierwszej instancji, w myśl art. 13 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r. poz. 800, ze zm., dalej: „Op.”), jest Pan Burmistrz. Kontrola prowadzona była w szczególności pod kątem prawidłowości i powszechności poboru wskazanych dochodów, windykacji zaległości podatkowych oraz rachunkowości podatkowej, w tym rzetelności sporządzania sprawozdań budżetowych.

Analiza dochodów osiąganych przez gminę Suchowola z podatku od nieruchomości od osób prawnych wykazała różnicę pomiędzy dochodami planowanymi a uzyskanymi w kwocie 475.873 zł. Wynika to z niedostosowania planu do realnej kwoty dochodów. Z wyjaśnień uzyskanych od Skarbnika Gminy wynika, że plan dochodów z tytułu podatku od nieruchomości na 2017 r. przyjęty został w oparciu o deklaracje z 2016 r. Gmina Suchowola na 2016 r. zadeklarowała podatek w kwocie 1.081.663 zł, zaś na 2017 r. w kwocie 489.157 zł. Różnica w kwocie 592.506 zł wynikała przede wszystkim z przeklasyfikowania gruntów pod drogami dojazdowymi (opodatkowane) na grunty pod drogami gminnymi (zwolnione z opodatkowania). Plan dochodów do końca 2017 r. nie został skorygowany – str. 5-6 protokołu kontroli.

Badanie dokonane w zakresie powszechności doręczania decyzji wymiarowych ujawniło 6 przypadków braku postępowania wyjaśniającego dotyczącego niedoręczonych decyzji ustalających wysokość zobowiązania podatkowego na kwotę 2.298 zł. Z ustaleń kontroli wynika, że w 3 przypadkach dotyczyło to podatników nieżyjących (spadkobierców do dnia kontroli nie ustalono), zaś w kolejnych 3 nie ustalono miejsca pobytu podatników. Brak możliwości skutecznego ustalenia miejsca zamieszkania podatnika może być podstawą do ustanowienia kuratora do doręczeń dla osoby nieznanej z miejsca pobytu (art. 138 § 1 Op.). W związku z powyższym organ podatkowy, jako strona zainteresowana, winien skierować wniosek do sądu opiekuńczego miejsca ostatniego zamieszkania osoby nieobecnej. Natomiast w sprawie niecierpiącej zwłoki organ podatkowy wyznacza dla osoby nieobecnej tymczasowego pełnomocnika szczególnego, upoważnionego do działania do czasu wyznaczenia przez sąd kuratora dla osoby nieobecnej (art. 138l § 1 Op.). W przypadku podatników nieżyjących organ podatkowy powinien wydać decyzję o odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy, stosownie do przepisów art. 100 w zw. z art. 102 Op. Jest to możliwe po ustaleniu spadkobierców, między innymi poprzez wystąpienie do sądu, w związku z treścią art. 1025 Kodeksu cywilnego, z wnioskiem o przeprowadzenie postępowania w celu wydania postanowienia w sprawie stwierdzenia nabycia spadku. Brak szybkich i efektywnych działań mających na celu doręczenie nakazów płatniczych powoduje, że zobowiązanie podatkowe nie powstaje – art. 21 § 1 i 2 Op. Natomiast jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie zostanie doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy, ulega przedawnieniu stosownie do przepisów art. 68 § 1 Op.– str. 45-46 protokołu kontroli.

Ustalenia dotyczyły także nieprowadzenia przez organ podatkowy czynności sprawdzających w zakresie wskazanym treścią art. 272 Op. Świadczy o tym brak reakcji organu podatkowego na naruszenie przez podatników będących osobami fizycznymi obowiązku przedkładania informacji w sprawie podatku rolnego, leśnego i od nieruchomości, w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie lub wygaśnięcie obowiązku podatkowego. Informacji nie wyegzekwowano od:

- 6 podatników podatku rolnego, co stanowiło 7,47% sprawdzonych pozycji, wymiar podatku dokonany bez aktualnych informacji podatkowych wynosił 848 zł (w trakcie kontroli 5 z nich złożyło informacje, wymiar podatku w przypadku tych podatników wyniósł 800 zł) – str. 8-9 protokołu kontroli;

- 4 podatników podatku od nieruchomości, co stanowiło 5,19% sprawdzonych pozycji wymiarowych, wymiar podatku dokonany bez aktualnych informacji podatkowych wynosił 319 zł (w trakcie kontroli 3 z nich złożyło informacje, wymiar podatku w przypadku tych podatników wynosił 282 zł) – str. 21 protokołu kontroli;

- 5 podatników podatku leśnego, tj. 5,17% sprawdzonych pozycji wymiarowych, wymiar podatku wynosił 319 zł (w trakcie kontroli wszyscy podatnicy złożyli brakujące informacje) – str. 17 protokołu kontroli.

Powyższa nieprawidłowość stanowi naruszenie odpowiednio: art. 6a ust. 5 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1892, ze zm.), art. 6 ust. 6 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1445, ze zm.) oraz art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1821, ze zm.). W myśl przywołanych przepisów osoby fizyczne są obowiązane złożyć organowi podatkowemu, właściwemu ze względu na miejsce położenia przedmiotu opodatkowania, informacje podatkowe sporządzone na formularzu według ustalonego wzoru, w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego. Ich brak uniemożliwia sprawdzenie prawidłowości wymiaru należności podatkowych oraz kompletne przeprowadzenie czynności sprawdzających w zakresie wskazanym treścią art. 272 Op. Szczególnie w przypadku podatku leśnego z informacji złożonej przez podatnika winno wynikać czy las podlega obciążeniu, czy korzysta ze zwolnienia na mocy art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku leśnym. 

Z kolei w wyniku kontroli prawidłowości realizacji dochodów z tytułu podatku od nieruchomości od osób prawnych stwierdzono nieprawidłowości, które dotyczyły:

a) braku dokumentacji źródłowej w zakresie wartości budowli w przypadku podatnika o nr ewid. 1010051. W trakcie kontroli osoba odpowiedzialna za prowadzenie powyższego zagadnienia wezwała podatnika do złożenia wyciągu z ewidencji środków trwałych w zakresie budowli – żądany wyciąg został przez podatnika dostarczony. Na jego podstawie stwierdzono, iż w deklaracji złożonej w dniu 30 stycznia 2017 r. zaniżono wartość budowli o 99.263,70 zł, co skutkowało zaniżeniem podatku z tego tytułu o kwotę 1.985 zł.  Ustalono, iż powyższa nieprawidłowość wynikała z przyjęcia do opodatkowania wartości budowli po uwzględnieniu amortyzacji, co stanowiło naruszenie art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, gdyż podstawę opodatkowania budowli lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, stanowi wartość, o której mowa w przepisach o podatkach dochodowych, ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca podstawę obliczania amortyzacji w tym roku, niepomniejszona o odpisy amortyzacyjne – str. 24 protokołu kontroli;

b) niezgodność wykazanej wartości budowli, a tym samym zadeklarowanego podatku z dokumentami źródłowymi (wyciągiem z ewidencji środków trwałych) w przypadku podatnika o nr ewid. 1010049 – podatnik uwzględnia w deklaracji tylko część budowli „własnych”, nie uwzględnia natomiast  budowli przekazanych przez gminę Suchowola z przeznaczeniem na wykorzystanie ich do prowadzenia działalności związanej z poborem, uzdatnianiem i dostarczaniem wody oraz odprowadzaniem ścieków. Ze względu na brak pełnej dokumentacji deklaracja nie mogła być w pełni zweryfikowana (dalszy opis nieprawidłowości niżej w pkt c)) – str. 25 protokołu kontroli;

c) różnorodnych nieprawidłowości dotyczących opodatkowania nieruchomości gminnych w złożonych deklaracjach:

- braku złożenia korekt deklaracji przez kontrolowaną jednostkę w związku ze sprzedażą nieruchomości gruntowych. Z ustaleń kontroli wynika, że w 2017 r. trzykrotnie zbywano działki podlegające opodatkowaniu, co miało wpływ na wymiar podatku od nieruchomości. Poza naruszeniem przepisów art. 9 ust. 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, który stanowi, iż osoby prawne, jednostki organizacyjne oraz spółki niemające osobowości prawnej, jednostki organizacyjne Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, a także jednostki organizacyjne Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe są obowiązane odpowiednio skorygować deklaracje w razie zaistnienia zdarzenia, o którym mowa w ust. 3, w terminie 14 dni od dnia zaistnienia tego zdarzenia, nie dokonano odpisu podatku, a więc zawyżono podatek obciążający gminę o kwotę 678 zł;

- błędnej powierzchni wykazanych gruntów w kategorii pozostałe. W czasie kontroli uzyskano, na prośbę inspektora kontroli, dwa zestawienia gruntów sporządzone przez inspektora do spraw gospodarki nieruchomościami, w których odręcznie rozpisano powierzchnię gruntów ogółem ujętych w deklaracjach złożonych w dniu 30 stycznia 2017 r. oraz w dniu 6 grudnia 2017 r. (brak szczegółowego zestawienia według nr działek, ich powierzchni i klas gruntów). W wyniku prowadzonych czynności kontrolnych stwierdzono, iż Urząd Miejski w Suchowoli nie posiada programu zawierającego informacje geodezyjne w zakresie powierzchni i nr działek, klas gruntów oraz ich posiadaczy, co powodowało brak dostępu do wydruków i zestawień danych z ewidencji gruntów i budynków. W związku z powyższym kontrolujący nie miał możliwości porównania danych z ewidencji podatkowej prowadzonej przez kontrolowany organ podatkowy z ewidencją gruntów i budynków, która jest prowadzona przez Starostwo Powiatowe w Sokółce Ośrodek Zamiejscowy w Dąbrowie Białostockiej. Na podstawie przedłożonych zestawień (załączniki nr 6 i 10 do protokołu kontroli) ustalono, iż niezadeklarowana powierzchnia gruntów podlegających opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości wynosi 900 m2, co powoduje zaniżenie należnego podatku o kwotę 378 zł.  Według wyjaśnień uzyskanych od pracownicy Urzędu odpowiedzialnej za czynności sprawdzające w obszarze składanych deklaracji podatkowych, ze względu na brak odpowiedniego programu i brak możliwości uzyskania pełnych danych z ewidencji gruntów (brak właściwej reakcji ze strony Starostwa Powiatowego w Sokółce Ośrodek Zamiejscowy w Dąbrowie Białostockiej na pisemną prośbę pracownika Urzędu) oraz brak właściwego przepływu informacji pomiędzy stanowiskami (podatkowym a gospodarką nieruchomościami) wykazane w deklaracji dane nie były zweryfikowane przez inspektora ds. wymiaru podatków.

Należy mieć na uwadze, iż jest to wartość ustalona przez inspektora kontroli wyłącznie na podstawie okazanych w trakcie trwania kontroli zestawień;

- nieprawidłowe opodatkowanie budowli. W deklaracji na 2017 r. z dnia 30 stycznia 2017 r. Urząd Miejski zadeklarował budowle o wartości 14.652.941,29 zł a następnie w ostatniej deklaracji na 2017 r. z dnia 6 grudnia 2017 r. zwiększył wartość budowli do kwoty 15.712.816,53 zł i zadeklarował podatek w kwocie 314.256,33 zł. Na podstawie okazanych w trakcie kontroli dokumentów (zawartej umowy użyczenia z dnia 1 września 2008 r. oraz aneksu do umowy z dnia 31 sierpnia 2012 r.) stwierdzono, iż budowle o wartości 14.013.862,54 zł, związane z gospodarką wodociągowo-kanalizacyjną przekazane zostały podmiotowi, który realizuje zadania gminy Suchowola w zakresie zaopatrzenia mieszkańców w wodę i odprowadzania ścieków. W takim przypadku, na mocy art. 3 ust. 1 pkt 4 lit. a) ustawy o podatkach i opłatach lokalnych obowiązek podatkowy ciąży na tym podmiocie, gdyż podatnikami podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, będące posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie wynika z umowy zawartej z właścicielem. Wobec powyższego podatek od budowli w kwocie 280.277 zł winien być zadeklarowany i opłacony przez wskazany w protokole kontroli podmiot. Ponadto, jak ustalono, również pozostała część budowli o zweryfikowanej wartości księgowej w kwocie 40.873 zł jest wykorzystywana przez podmiot prowadzący gospodarkę wodociągowo-kanalizacyjną na terenie gminy. Kwestią odrębną jest wadliwe (nienależne) opodatkowanie budowli PSZOK-u w miejscowości Poświętne o wartości 1.018.999 zł. Z treści art. 3 ust. 2b ustawy z dnia z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2018 r. poz. 1454) wynika, że gmina jest obowiązana utworzyć co najmniej jeden stacjonarny punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych, samodzielnie lub wspólnie z inną gminą lub gminami i stanowi to podstawowe zadanie gmin w tym zakresie. Obowiązujące od 1 stycznia 2016 r. przepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (art. 7 ust. 1 pkt 15) przewidują zwolnienie z podatku od nieruchomości dla gruntów i budynków lub ich części, stanowiących własność gminy. Wyjątkiem są nieruchomości zajęte na działalność gospodarczą lub będące w posiadaniu innych niż gmina jednostek sektora finansów publicznych oraz pozostałych podmiotów. Działalność gospodarcza powinna cechować się łącznie trzema wyznacznikami: zorganizowanie, ciągłość i zarobkowość. Brak którejkolwiek z tych cech oznacza, według Ministerstwa Finansów, że dana działalność nie może być zakwalifikowana do kategorii działalności gospodarczej. Tak więc niewątpliwie prowadzenie i utrzymanie PSZOK-u, pozbawione co najmniej przymiotu działalności zarobkowej, nie jest działalnością gospodarczą. Oznacza to, w kontekście art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych wskazującego, iż opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, że budowla PSZOK-u, jako niezwiązana z działalnością gospodarczą, nie podlega opodatkowaniu. Reasumując ustalono, że gmina Suchowola w pozycji budowle niesłusznie zadeklarowała podatek od nieruchomości na 2017 r. w kwocie 314.256 zł, z czego 293.876 zł tytułem podatku za budowle wodociągowo-kanalizacyjne wykorzystywane przez podmiot prowadzący działalność w tym zakresie oraz 20.380 zł nienależnego podatku za budowlę PSZOK-u.

Opis nieprawidłowości wynikających z opodatkowania nieruchomości gminnych zawarto na str. 25-27 protokołu kontroli.

Błędy w opodatkowaniu stwierdzono także w grupie osób fizycznych – podatników podatku rolnego. Dotyczyły one podatników o następujących numerach ewidencyjnych:

 - 210025, któremu organ podatkowy wymierzając podatki lokalne w formie łącznego zobowiązania pieniężnego, połączył grunty ze wspólnoty małżeńskiej z odrębnymi gruntami podatnika oraz odrębnymi gruntami jego żony. Nieprawidłowość ta jest skutkiem nieprzestrzegania art. 3 ust. 5 ustawy o podatku rolnym, ponieważ jeżeli grunty stanowią współwłasność lub znajdują się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, to stanowią odrębny przedmiot opodatkowania podatkiem rolnym, a obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach (dotyczy to również małżonków). W obowiązującym stanie prawnym małżonkowie otrzymują jedną, odrębną decyzję na grunty stanowiące współwłasność małżeńską, natomiast ich nieruchomości niewchodzące w skład wspólności majątkowej są opodatkowane oddzielnie. Małżonek, który jest właścicielem takiego gruntu, otrzymuje odrębną decyzję wymiarową;

- 210010, u którego błędnie ujęto grunty sklasyfikowane jako Br IVa o pow. 0,3932 ha do gruntów sklasyfikowanych jako R IV a w rezultacie dokonano zaniżenia podatku rolnego o kwotę 10 zł – str. 8 protokołu kontroli.

Naruszenia przepisów dotyczących prawidłowości i powszechności opodatkowania stwierdzono również w przypadku podatku od środków transportowych, a dotyczyły podatnika o numerze ewidencyjnym 100006, który od posiadanej naczepy zadeklarował podatek niezgodny ze stawką wynikającą z uchwały Rady Miejskiej, tj. w wysokości 1.042 zł – winno być 1.438 zł, zaniżenie podatku wynosiło 396 zł. W trakcie kontroli powyższa nieprawidłowość została wyeliminowana – w dniu 17 sierpnia 2018 r. podatnik uiścił zaniżoną kwotę podatku.

Ustalenia dotyczyły także niedostatecznej reakcji organu podatkowego na fakt naruszenia przez podatników będącymi osobami fizycznymi, prawnymi bądź jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, obowiązku terminowego składania deklaracji podatkowych, określonego odpowiednio w: art. 6a ust. 8 pkt 1 ustawy o podatku rolnym, art. 6 ust. 5 pkt 1 ustawy o podatku leśnym oraz art. 6 ust. 9 pkt 1 i art. 9 ust. 6 pkt 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych przez:

- 4 podatników podatku rolnego, średnio 15 dni po terminie; kwota podatku wynikająca z deklaracji złożonych po terminie wynosiła 189 zł – str. 15 protokołu kontroli;

- 1 podatnika podatku leśnego; kwota podatku wynikająca z deklaracji złożonej po terminie wynosiła 291 zł – str. 19 protokołu kontroli.

Natomiast 2 podatników podatku od środków transportowych (o nr ewid. 100037 oraz 100040) nie dopełniło obowiązku złożenia deklaracji podatkowych. Przypis podatku określonego decyzjami wyniósł 9.134 zł – str. 30 protokołu kontroli. Niedopełnienie obowiązku złożenia deklaracji wypełnia przesłanki z art. 56 § 4 ustawy z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2017 r. poz. 2226, ze zm.) – podatnik, który mimo ujawnienia przedmiotu lub podstawy opodatkowania nie składa w terminie organowi podatkowemu deklaracji podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. W takiej sytuacji, organ podatkowy ma możliwość wystąpienia o ukaranie podatników niewywiązujących się z terminowego składania deklaracji podatkowych – str. 30 protokołu kontroli. Organ podatkowy nie skorzystał z tej możliwości i nie wystąpił z wnioskiem do Urzędu Skarbowego w Sokółce o ukaranie podatników.

Opisane wyżej ustalenia świadczą o braku systematycznego prowadzenia przez organ podatkowy czynności sprawdzających nakazanych treścią art. 272 Op., z wykorzystaniem procedur zawartych w dziale V tej ustawy.

Badając aspekt terminowości wpłat ustalono systematyczne (wielokrotne) uiszczanie należności podatkowych po terminie, dotyczące niżej wymienionych podatników podatków (opłat):

a) rolnego od osób prawnych – 1 podatnik dokonywał wpłat po terminie płatności wskazanym w art. 6 a ust. 8 pkt 3 ustawy o podatku rolnym, przypis podatku uiszczonego po terminie wyniósł 189 zł – str. 17 protokołu kontroli;

b) od nieruchomości od osób prawnych – 2 podatników dokonywało wpłat po terminie płatności wskazanym w art. 6 ust. 9 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych; przypis podatku uiszczonego po terminie wyniósł 233.476 zł – str. 28 protokołu kontroli;

c) leśnego od osób prawnych – 2 podatników dokonywało wpłat po terminie płatności wskazanym w art. 6 ust. 5 pkt 3 ustawy o podatku leśnym, przypis podatku uiszczonego po terminie wyniósł 291 zł – str. 19 protokołu kontroli;

d) łącznego zobowiązania pieniężnego – 5 podatników dokonywało wpłat po terminie płatności wskazanym w art. 6 a ust. 6 ustawy o podatku rolnym, przypis podatku uiszczonego po terminie wyniósł 1.897 zł – str. 47 protokołu kontroli;

e) od środków transportowych od osób fizycznych – 4 podatników wpłacało podatek po terminie płatności wskazanym w art. 11 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych; przypis podatku uiszczonego po terminie wyniósł 11.449 zł – str. 32 protokołu kontroli;

f) za gospodarowanie odpadami komunalnymi – 27 właścicieli nieruchomości opłatę wnosiło po terminie określonym uchwałą Nr XVI/67/2015 Rady Miejskiej w Suchowoli z dnia 29 grudnia 2015 r., przypis opłaty wniesionej po terminie wyniósł 3.870 zł – str. 40 protokołu kontroli.

Uporczywe (wielokrotne, powtarzające się) nieuiszczanie podatku po terminie jest zachowaniem wypełniającym znamiona czynu zabronionego i podlega karze grzywny (art. 57 § 1 k.k.s.). Wobec powyższego, w celu zdyscyplinowania podatników do terminowego wywiązywania się z obowiązku zapłaty zobowiązań podatkowych, organ podatkowy ma możliwość wystąpienia do urzędu skarbowego o wymierzenie podatnikom grzywny w postaci mandatu. W badanym okresie organ podatkowy nie występował z wnioskiem o ukaranie podatników.

Z kolei w wyniku dokonanej kontroli przeprowadzonych postępowań upominawczych oraz windykacyjnych ustalono nieliczne przypadki podejmowania czynności upominawczych z opóźnieniem. Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2018 r. poz. 1314, ze zm.) oraz rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 grudnia 2015 r. w sprawie postępowania wierzycieli należności pieniężnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1483) wprowadzają ciążący na wierzycielu obowiązek podjęcia czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych (art. 6 ust. 1 ustawy), przy czym niezwłocznie ma to nastąpić poprzez wydanie upomnienia w przypadku gdy łączna wysokość należności pieniężnych wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia w terminie należności pieniężnych przekroczy dziesięciokrotność kosztów upomnienia (§ 7 rozporządzenia). Natomiast § 9 rozporządzenia określa sposób postępowania wierzycieli w przypadkach, w których egzekucja administracyjna może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia, co ma polegać na:

a) niezwłocznym wystawieniu tytułu wykonawczego, w szczególności, jeżeli:

- łączna wysokość należności pieniężnych wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia w terminie należności pieniężnych przekroczy dziesięciokrotność kosztów upomnienia i nie zostały podjęte działania informacyjne,

- z podjętych działań informacyjnych w sprawie wynika, że obowiązek nie zostanie dobrowolnie wykonany;

b) nie później niż po upływie 21 dni od dnia, w którym po raz pierwszy podjęto działania informacyjne, jeżeli z tych działań wynika, że obowiązek zostanie dobrowolnie wykonany.

Na dzień 31 grudnia 2017 r. zaległość nie objęta tytułami egzekucyjnymi wynosiła 7.245 zł i dotyczyła łącznego zobowiązania pieniężnego, w tym kwota 64 zł uległa przedawnieniu – str. 48 protokołu kontroli.

W obrębie poprawności stosowania przepisów Op. stwierdzono też uchybienie dotyczące nieegzekwowania odsetek za zwłokę w przypadku wpłat dokonywanych po upływie ustawowego terminu płatności. Nieegzekwowanie należnych odsetek narusza przepis art. 53 § 1 Op., zgodnie z którym od zaległości podatkowych nalicza się odsetki za zwłokę według zasad określonych w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach (Dz. U. Nr 165, poz. 1373 ze zm.). W przypadku gdy dokonana przez podatnika wpłata nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, wpłatę tę należy zaliczyć proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości oraz kwoty odsetek za zwłokę stosownie do przepisów art. 55 § 2 Op. Nie pobrana i nie przerachowana kwota odsetek wynosiła 117 zł – str. 32 protokołu kontroli.

 Stwierdzone w trakcie kontroli nieprawidłowości i uchybienia były w głównej mierze wynikiem nieprzestrzegania lub błędnej interpretacji przepisów prawnych dotyczących gospodarki finansowej i rachunkowości gminy oraz nieprawidłowego funkcjonowania kontroli zarządczej.

Organem wykonawczym gminy miejsko-wiejskiej jest Burmistrz, na którym spoczywają obowiązki dotyczące m.in. przygotowywania projektów uchwał Rady Miejskiej, wykonywania budżetu i gospodarowania mieniem, a także ogólna odpowiedzialność za prawidłową gospodarkę finansową (art. 30 ust. 1 i 2, art. 60 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym). Burmistrz jako organ wykonawczy wykonuje zadania przy pomocy Urzędu, działającego w strukturze organizacyjnej wskazanej w protokole kontroli, którego jest kierownikiem (art. 33 ust. 1 i 3 ustawy). Odpowiedzialność za gospodarkę finansową Urzędu, jako jednostki sektora finansów publicznych, w tym za wykonywanie obowiązków w zakresie kontroli zarządczej, spoczywa na Burmistrzu – kierowniku jednostki – zgodnie z art. 53 ust. 1 i art. 69 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych oraz pracownikach, którym powierzono obowiązki w zakresie gospodarki finansowej.

Burmistrz jest również organem podatkowym pierwszej instancji w myśl przepisu art. 13 § 1 pkt 1 ustawy Ordynacja podatkowa.

Obowiązki w zakresie prowadzenia rachunkowości spoczywały, stosownie do postanowień zakresu czynności, na Skarbniku Gminy. Prawa i obowiązki głównego księgowego (skarbnika) określają przepisy art. 54 ustawy o finansach publicznych.

Mając na uwadze ustalenia kontroli, na podstawie art. 9 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, zalecam:

1. Zapewnienie prawidłowego obiegu dokumentów między komórkami organizacyjnymi Urzędu zapewniającego bieżące dokonywanie czynności sprawdzających i kontrolnych w zakresie składanych deklaracji na podatek od nieruchomości z mienia komunalnego gminy,

2. Wyeliminowanie nieprawidłowości w dostępie do danych z ewidencji gruntów i budynków prowadzonej przez Starostwo Powiatowe w Sokółce Ośrodek Zamiejscowy w Dąbrowie Białostockiej,

3. Wyeliminowanie nieprawidłowości w zakresie podatków lokalnych opisanych w protokole kontroli, w tym w zakresie deklaracji Urzędu Miejskiego na podatek od nieruchomości. Poinformowanie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku o efektach i skutkach finansowych tych działań.

4. Prowadzenie kompletnych i skutecznych czynności sprawdzających względem złożonych przez podatników deklaracji oraz informacji podatkowych.

5. Podjęcie niezbędnych działań, wskazanych w wystąpieniu pokontrolnym, mających na celu ustalenie kręgu spadkobierców, uwzględniając obowiązek orzeczenia w drodze decyzji o zakresie ich odpowiedzialności lub uprawnień.

6. Egzekwowanie od podatników informacji w sprawie podatku rolnego, leśnego i od nieruchomości w przypadkach przewidzianych w przepisach ustaw wskazanych w części opisowej wystąpienia pokontrolnego.

7. Rozważenie możliwości dyscyplinowania podatników w zakresie terminowego składania deklaracji podatkowych oraz terminowych wpłat podatków i opłat lokalnych.

8. Rozważenie zasadności wystąpienia z wnioskiem do naczelnika właściwego urzędu skarbowego o ukaranie podatników uchylających się od realizacji obowiązków wynikających z przepisów materialnego prawa podatkowego w sposób wypełniający przesłanki wykroczenia skarbowego.

9. Prowadzenie terminowych i systematycznych działań windykacyjnych w stosunku do podatników na których ciążą zaległości podatkowe, mając na względzie przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz obowiązujące regulacje wykonawcze. Ustanowienie i stanowiskowe przypisanie mechanizmów zapobiegających przedawnieniu zobowiązań podatkowych.

10. Przestrzeganie obowiązku realizacji dochodów z tytułu odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych wpłacanych po terminie płatności mając na względzie przywołane przepisy Ordynacji podatkowej.

O sposobie wykonania zaleceń pokontrolnych proszę powiadomić Regionalną Izbę Obrachunkową w Białymstoku Zespół w Suwałkach w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia.

Dodatkowo informuję o możliwości składania, w terminie 14 dni od daty otrzymania wystąpienia pokontrolnego, zastrzeżeń do zawartych w wystąpieniu wniosków, za pośrednictwem Prezesa RIO do Kolegium Izby, zgodnie z art. 9 ust. 3-4 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych. Bieg 30-dniowego terminu ulegnie zawieszeniu w stosunku do wniosków objętych zastrzeżeniem.

Podstawą zgłoszenia zastrzeżeń może być tylko zarzut naruszenia prawa poprzez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie.

Do wiadomości:

Regionalna Izba Obrachunkowa w Białymstoku

Zespół w Suwałkach

               Prezes

Regionalnej Izby Obrachunkowej

        w Białymstoku